بررسی تاثیر آموزش پیش دبستانی بر مهارت های اجتماعی کودکان

هدف از پژوهش حاضر، بررسی تاثیر آموزش پیش دبستانی بر مهارت های اجتماعی کودکان پایه اول از دیدگاه معلمان می باشد.

بررسی تاثیر آموزش پیش دبستانی بر مهارت های اجتماعی کودکان پایه اول از دیدگاه معلمان

چکیده

هدف از پژوهش حاضر، بررسی آموزش پیش دبستانی در مهارت های اجتماعی کودکان پایه اول شهرستان ——— می باشد. جامعه ی آماری کلیه ی دانش آموزان پایه اول ابتدایی شهرستان ——— در سال تحصیلی 93-92 می‌باشد که تعداد60نفر، که 30 نفر دختر و 30 نفر پسر بانمونه گیری تصادفی انتخاب شدند. داده‌ها با استفاده از پرسشنامه مهارت های‌ اجتماعی جمع‌آوري گرديد. بین دانش آموزانی که پیش دبستانی رفته اند و دانش آموزانی که پیش دبستانی نرفته اند از لحاظ مهارت های اجتماعی، در سطح معنی داری 05/0 تفاوت معني دار‌‌ وجود ندارد و فرض صفر رد نمی‌شود. بین دانش آموزانی که پیش دبستانی رفته اند و دانش آموزانی که پیش دبستانی نرفته اند از لحاظ همکاری، در سطح معنی داری 05/0 تفاوت معني دار‌‌ وجود ندارد و فرض صفر رد نمی‌شود. بین دانش آموزانی که پیش دبستانی رفته اند و دانش آموزانی که پیش دبستانی نرفته اند از لحاظ ابراز وجود، در سطح معنی داری 05/0 تفاوت معني دار‌‌ وجود ندارد و فرض صفر رد نمی‌شود. بین دانش آموزانی که پیش دبستانی رفته اند و دانش آموزانی که پیش دبستانی نرفته اند از لحاظ مهارخود، در سطح معنی داری 05/0 تفاوت معني دار‌‌ وجود ندارد و فرض صفر رد نمی‌شود. بین دانش آموزان پسر و دانش آموزان دختر از لحاظ مهارت های اجتماعی، در سطح معنی داری 05/0 تفاوت معني دار‌‌ وجود ندارد و فرض صفر رد نمی‌شود.
کلمات کلیدی: مهارت اجتماعی، آموزش پیش دبستانی، کودکان

مقدمه

كودك از همان روز تولد شروع به يادگيري مي‌كند آنچه او در پنج سال اول زندگي مي‌آموزد مبناي تمام يادگيريهاي آينده اوست. البته يادگيری او بستگي به شرايطي دارد كه در آن زندگي مي‌كند. بسياري از افراد در پيدايش اين شرايط نقش دارند. صرف نظر از همبازي هاي كودك مي‌توان از مادر، پدر و مربيان مهدكودك نام برد. همگي اين افراد در ايجاد شرايطي كه باعث يا مانع يادگيري كودك مي‌شود و او را به استفادة خلاقانه از ذهن و جسم بر مي‌انگيزد نقش دارند (بوالحسني، 1370).
آموزش و پرورش پيش از دبستان گستره شمول آن از زمان آغاز تولد تا شروع اولين كلاس رسمي دبستان و تا پايان ششمين سال زندگي ادامه، مي‌يابد. بر شخصيت كودك و ابعاد مختلف آن همچون عاطفي، اجتماعي، شناختي تاثير مي‌گذارد و پايه و اساس براي مراحل بعدي در زندگي كودك مي‌شود. موفقيت‌ها و شكست‌ها نيز مي‌توانند مثبت و منفي قابل توجهي در روند شكل گيري شخصيت كودك و در بزرگسالي او بگذارند. پس اهميت داده به دوره پيش از دبستان كه زندگي امروزي ضرورت آنرا تاييد مي‌كند، بيش از پيش مورد نياز است، چون كودك در بدو تولد فاقد علم و ادراك و تربيت و كمال است و بتدريج براي فعليت يافتن استعداد بالقوه خويش با تعليم و تربيت مستقيم و غير مستقيم و با فراهم شدن شرايط، رشد مي‌نمايد (کرمی زندی ،1388).
1-2- بيان مسئله
كودكي اولين و بهترين دوره زندگي آدمي است در اين دوره كودك براي نخستين بار با طبيعت رابطه برقرار مي‌كند، روابط اجتماعي خود را بنا مي‌نهد و به مفهومي از خود دست مي‌يابد از آنجا كه در اين دوره ساختار شخصيتي و رفتاري انسان بنيان گذاشته مي‌شود، دوران كودكي را دوران سرنوشت ساز و مثبت دانسته‌اند. آموزش در دوران اوليه كودكي را دوران سرنوشت ساز و مثبت دانسته‌اند. آموزش در دوران اوليه كودكي مورد توجه و علاقه طيف وسيعي از صاحب نظران تعليم و تربيت و جامعه‌شناسان، روانشناسان، فلاسفه و نيز فيزيولوژيستها بوده است در نيم قرن اخير آموزش پيش دبستاني (كودكستان و مهد كودك) در نتيجة نيازها و تغييرات اجتماعي و اقتصادي ضرورت پيدا كرده است به علاوه آشنايي با پژوهشها و نظريات روانشناسان و علماي آموزش و پرورش پيش دبستاني معمولا به تجارت كودكان در مهد كودك؛ كودكستان و دوره‌هاي آمادگي اشاره دارد هرچند كه نوشته‌هاي اخير دوباره رشد كودك و آموزش اوليه، بيانگر اين واقعيت است كه هنوز تعريف درستي از آموزش سالهاي اوليه به عمل نيامده است (مفيدي، 1371).
فر در يك فروبل (1852- 1782) بنيان گذار كودكستان بوده است وي بر اين عقيده بود كه آموزش و پرورش با هدف شكوفا كردن رشد طبيعت كودكان صورت ميگيرد بنابراين برنامه درسي در مرحله اوليه كودكي بايد از نظر رويكرد به كودك محور بوده، بر پايه طبيعت و علايق كودكان استوار باشد. هر كودك فرديت خاص را داراست كه بايد مورد احترام قرار گيرد. با وجود اين، برنامه‌ها بايد به صورتي نظام‌دار و سازمان يافته طراحي شوند تا پيشرفت گام به گام كودك را تضمين كنند. از نظر وي بازي، كه تمايل طبيعي كودك ميباشد اساسي‌ترين پايه براي رشد كودك محسوب ميشود. (نقيب زاد، 1386)
ژان پياژه نيز اعتقاد دارد كودكان از نظر رشد شناختي مراحل مختلفي را طي ميكنند بسياري از كودكان در گروه سني 3 تا 6 سال در مرحلة پيش عملياتي هستند و هنوز توانايي تفكر منطقي را كسب نكرده‌اند. بنابراين، هدف اساسي در مرحله آموزش و پرورش كودكي بايد كمك به شكل گيري مفاهيم اساسي در كودكان باشد تا آنها را به سوي استدلال منطقي در مراحل بالاتر تحصيل هدايت كند. با تاكيد بر روند شناختي، پياژه عقيده داشت كه تجربه‌هاي شناختي كه براي كودكان طراحي ميشود، بايد بر حسب اين سطوح مهم چهارگانه سازماندهي گردد. دانش فيزيكي، دانش رياضي – منطقي، دانش اجتماعي و با نمائي (مفيدي، 1379).
درباره تاثير آموزش پيش دبستاني، نظرهاي گوناگوني ارائه شده است. از جمله اينكه خلا ناشي از فقر فرهنگي را تا حدود زيادي جبران ميكند. در رشد اجتماعي موثر بوده و نقش سازنده‌اي دارد. انتظار عمومي مردم از آموزش و پرورش نيز در اين دوره همين است بطوريكه كودكاني تربيت شود كه در جامعه، درست زندگي كنند و بتواندد مناسب‌هاي اجتماعي خود را درست سازماندهي كنند. تعداد افرادي كه در ارتباط با ديگران مشكل دارند و افرادي كه دستخوش ترس و كمروئي‌اند. نوجواناني كه هنگام ورود به جمع نمي‌دانند چه بگويند و چگونه رفتار كنند و احساس ناتواني در گفتگو با مردم دارند و قادر به تصميم‌گيري براي مسائل روزمره خود نيستند هم باعث شيوع اضطراب و انزواي اجتماعي خواهد شد و اين مسائل خود منحصر به طرد از اجتماع و تكرار چرخة معيوبي خواهد بود (مونته سوري، 1374) آموزشهاي پيش دبستاتي با هدف آماده سازي كودكان براي وورد به مدرسه با فراهم ساختن زمينه‌هاي رشد شناختي، عاطفي و اجتماعي سازگاري با محيط مدرسه را فراهم مي‌نمايد.
در مطالعاتي كودكان مقيم در مراكز مهد كودك با آنهايي كه در خانه نگهداري مي‌شوند مقايسه شده‌اند و برتري گروه مهد كودك در تعامل با همسالان (كوچران، 1977) و بازي در سطح پيشرفته تر (هاوس، 1979) گزارش شده است (نقل از كريمي، 1377) با اين حال نتايج تحقيقات بعضي واقع متناقض نيز است براي مثال هاوس و رابينشتايي (1979) طي تحقيقي اعلام كردند كه اثرات مهد كودك در مقايسه با مراقبت خانه‌اي، پرخاشگري فيزيكي و كلامي و همكاري كمتر با بزرگسالان در تمايل كمتر به تعامل با بزرگسالان كمتر نسبت به قوانين را به دنبال داشته است ليليان (1976) در رابطه با نقش و اهميت آموزش پيش دبستاني مي‌گويد: گذراندن دوره پيش دبستان عامل مهمي در اجتماعي شدن كودكان در مراكز پيش دبستاني در طول روز و در جريان فعاليتهاي گوناگون اتفاق مي‌افتد. لذا اجتماعي شدن قبل از آنكه به صورت رشته خاص باشد يك شيوه زندگي است كه كودك به تدريج به آن عادت مي‌كند آموزش پيش دبستان فعاليت‌هاي گوناگوني را در برمي‌گيرد و هدف از آن فعاليت‌ها كه در مورد قدرت اظهار نظر و خلاقيت صورت مي‌گيرد، شكوفا كردن شخصيت كودك است شكلهاي ديگر اين آموزش آماده ساختن كودكان براي يادگيري آموزش مهارتهاي دستي، افزايش كنترل اعضاء بدن هستند. از طرف ديگر شرايط كودكاني كه از خانواده‌هاي فقير به دبستان وارد مي‌شوند بسيار نامطلوب است به شرايطي كه تحت عنوان در نقصهاي اجتماعي – فرهنگي خوانده مي‌شود. و نتيجه آن را پرورش كودكاني مي‌داند كه در محيط خانوادگي بدون تحريك و بدون انگيزه باز آمده‌اند توجه موارد فوق، طبيعي است كه روحيه «خودخوار شماري» بتواند در يمان كودكاني كه خود را كمتر از ساير شاگردان مي‌دانند تاثير دائمي باقي مي‌گذارد، لذا شناخت هويت فرهنگي كودكان به اين معني است كه تشخيص دهيم هر يك از آنها مغزني از فرهنگ مي‌باشند و همچنين براي آنچه متفاوت و خاص است احترام قائل شويم به اين دليل است كه نياز مبرمي براي دفاع از مرحله پيش دبستاني و تفكر درباره آن و سازماندهي مجدد، در رابطه با كودكان كه در اين مراكز حضور مي‌يابند وجود دارد. آموزش و پرورش در دورة پيش از دبستان در رشد كلي و همه جانبه كودك موثر است اين محيط فرصتهايي فراهم مي‌كند تا كودك با بزرگترها و گروههاي ديگر و همسالان خود روبرو شد. و به تعامل با آنها بپردازد. نظر به اين كه نتايج تحقيقات در خصوص تاثير آموزش‌هاي قبل از دبستان بر عملكرد دانش‌آموزان برخي مواقع متفاوت است لذا اين تحقيق به دنبال يافتن پاسخ به اين سوال است كه آيا آموزشهاي قبل از دبستان بر مهارت‌هاي اجتماعي كودكان دبستان تاثير دارد؟ نتايج تحقيقات اطلاعات لازم را جهت تصميم‌گيري در اختيار دست اندركاران آموزشي، والدين و مسئولين قرار خواهد داد.

فهرست مطالب

فصل اول: طرح کلی پژوهش 1
1-1-مقدمه 2
1-2- بيان مسئله 2
1-3- اهمیت و ضرورت پژوهش 5
1-4- اهداف تحقيق 7
1-4-1-هدف اصلی تحقيق: 7
1-4-2-اهداف فرعی تحقيق: 7
1-5- فرضيه‌هاي تحقيق 8
1-5-1-فرضیه اصلی تحقیق: 8
1-5-2- فرضیه های فرعی تحقیق: 8
1-6- متغيرهاي تحقيق 8
1-7- تعريف متغيرها 8
1-1-7- تعريف مفهومي 8
2-1-7 تعريف عملياتي 9
فصل دوم : پيشينه تحقيق 10
2-1 مقدمه 11
2-2 مفهوم و تعريف آموزش و پرورش پيش دبستاني 11
2-3 تاريخچه آموزش پيش دبستاني جهان 12
2-4- تاريخچه آموزش پيش دبستان در ايران 14
2-5 حقوق كودكان پيش دبستان 15
2-6 بازي و نقش آن در رشد عقلاني و شخصيتي كودك پيش دبستان 16
2-7 سال ميان سه و پنج سالگي 18
2-8تعليمات اجتماعي در آموزشهاي پيش دبستاني و سالهاي اول دبستان 19
2-9 اهداف آموزش و پرورش از دبستان 20
2-10-مراحل رشد از ديدگاه اسلام 22
2-10-1-دورة سيادت و سروري: 22
2-10-2-برنامه‌ريزي ويژه براي رشد و تربيت كودك 22
2-11-تعريف مفهم مهارتهاي اجتماعي 23
2-12-برنامه‌هاي پرورش مهارتهاي اجتماعي 25
2-13-ديدگاه‌هاي مربوط به رويكرد مهارت‌هاي اجتماعي 26
2-13-1-نظرية نفوذ اجتماعي 28
2-13-2-نظريه حل مسئله شناختي 29
2-14-كاربرد بازي در آموزش مهارتهاي اجتماعي 29
2-15-تحقيقات انجام شده در داخل 30
2-16-تحقيقات انجام شده در خارج از كشور 31
فصل سوم : روش تحقیق 33
3-1-روش پژوهش: 34
3-2-جامعه آماری: 34
3-3-نمونه و روش نمونه گیری: 34
3-4-ابزار پژوهش: 34
3-5-روش هاي تجزيه و تحليل داده‌هاي تحقيق: 35
3-5-1-روش هاي آماري توصيفي: 35
3-5-2-روش هاي آماري استنباطي: 36
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها 37
4-1- مقدمه 38
4-2-آمار توصیفی 38
4-3- آمار استنباطی 44
فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات 53
5-1-نتایج فرضیه های تحقیق: 54
5-2-بررسي و مقايسه نتايج پژوهش حاضر با يافته هاي نتايج پژوهش هاي پيشين 55
5-3-بحث و نتیجه گیری: 56
5-3-پيشنهادهايي براي تحقيقات آتي: 56
5-4-محدوديت هاي پژوهش: 56
منابع 58
پیوست 60
پرسشنامه مهارت های اجتماعی گرشام و الیوت 61

منابع

1- بازرسان سلطنتی انگلستان (1375) آموزش و پرورش پيش دبستاني و دبستاني. ترجمه: قاسم قاضي، انتشارات جهاد دانشگاهي تهران.
2- خمارلو، توران (1372) كتاب كار مربي كودك. انتشارات اگاه.
3- دلاور، علي (1380) مباني نظري و علمي پژوهش در علوم انساني و اجتماعي. تهران، انتشارات رشد.
4- سلمان پور، صديقه (1383) بررسي تاثير آموزشاي قبل از دبستان بر علمكرد تحصيلي و مهارتهاي اجتماعي دانش‌آموزان دختر و پسر پايه دوم شهرستان نقده پايان نامه كارشناسي ارشد.
5- شبانكاري و همكاران (1388) والدين بايد بدانند انتشارات :فراگفت
6- طالب زاده نوبريان، محسن (1385) برنامه‌ريزي آموزش و پرورش كودكان پيش از دبستان تهران. انتشارات جهاد دانشگاهي.
7- عباسي، عبدالله (1375) آموزش و پرورش پيش دبستاني و دبستاني. ناشر دنياي شفق.
8- كرمي زرندي، اكرم (1388) بررسي تاثير دوره پيش از دبستان بر پيشرفت تحصيلي دانش آموزان دختر پايه دو ابتدايي ناحيه 4 شهر تبريز پايان نامه كارشناسي.
9- كريمي (1373) روان شناسي اجتماعي، تهران، انتشارات بعثت.
10- لاندرث، كاترين (1370) آموزش يادگيری در دروان پيش از دبستان، ترجمه: ناصر قلي بوالحسني، ناشر : مترجم.
11- لطف آباد و همكاران (1385) روان شناسي رشد 1، تهران انتشارات سمت.
12- مفيدي، فرخنده (1371) مديريت مراكز پيش دبستاني سلسله انتشارات دانشگاه علاوه.
13- مونته سوري، ماريا (1374) كودك در خانواده. انتشارات پليكان.
14- ميلبرن، اف- جي، كارتلج (1372) آموزش مهارتهاي اجتماعي به كودكان ترجمه: محمد حسين مظري نژاد، انتشارات گروه ترجمة بنیاد پژوهشهاي اسلامي.
15- نقیب زاده، مير عبدالحسين (1368) نگاهي به آموزش و پرورش. انتشارات طهوري.
16- واحدي، شهرام.
17- وينتاكول (1377) برنامه آموزش و پرورش در دورة پيش از دبستان ترجمه: فرخنده مفيدي، انتشارات سمت.