بررسی رابطه خودكارآمدی تحصیلی با تحمل ناکامی در دانش‌آموزان

هدف بررسی رابطه خودکارآمدی تحصیلی با تحمل ناکامی بین دانش‌آموزان دختروپسردوم ابتدایی می باشد

بررسي رابطه ي خودكارآمدي تحصیلی با تحمل ناکامی در دانش‌آموزان

چکیده:

هدف از این پژوهش، بررسی رابطه خودکارآمدی تحصیلی با تحمل ناکامی در بین دانش‌آموزان دختر و پسر دوره‌ی دوم ابتدایی شهرستان ——– می باشد. جامعه‌ی آماری این تحقیق کلیه‌ی دانش آموزان کلاس پنجم و ششم ابتدایی شهرستان ——– می‌باشند که با استفاده از جدول مورگان و نمونه‌گیری به صورت تصادفی ساده 60 نفر به عنوان گروه نمونه برگزیده شد. در این پژوهش با استفاده از منابع کتابخانه‌ای موجود اطلاعات جمع‌آوری شده است. ابزار سنجش نیز پرسش‌نامه‌های استاندارد خودکارآمدی دانش‌آموز جینگ و مورگان و تحمل ناکامی می‌باشد که هر پرسش‌نامه‌ خودکارآمدی دانش‌آموز جینگ و مورگان شامل 30 سؤال و پرسش‌نامه تحمل ناکامی شامل 35 سؤال‌ است یافته های پژوهش نشان داد که فرضیه‌ی اول بین خودكارآمدي و تحمل ناکامی در دانش‌آموزان دوره دوم ابتدایی رابطه معنی‌دار وجود دارد.. این فرضیه در سطح معنی‌داری 05/0 رد می‌شود.
کلمات کلیدی: خودکارآمدی تحصیلی، تحمل ناکامی، دانش آموزان

مقدمه

انسان‌ها در زندگي روزمره همواره با حوادث و اتفاقات مختلفي مواجه شده كه هر يك احساسات يا هيجاناتي را بدنبال داشته كه در شكل دادن رفتارها، تأثیر گذار خواهند بود. كنار آمدن با فشارهاي زندگي و كسب مهارت‌های مقابله با ناملایمات روزگار همواره بخشي از واقعيت زندگي انسان بوده است. در كودكي، تعارضات، جلوه چنداني ندارند، اما با افزايش سن، کشمکش‌های دروني و بيروني، تظاهر بيشتری پيدا می‌کنند. ناکامی پدیده پیچیده ای از انگیزش است. تا کسی بر انگیخته نباشد نا کام نمی شود ناکامی عموماً این گونه درک می شود «حالت منع در ارضای انگیزه» یا «تداخلی در پاسخ هدف یا در عمل واسطه ای که منتهی به آن هدف می شود(علیزاده، 1390)
مشكلات مربوط به یادگیری و پیشرفت تحصیلی سوای اینکه می توانند ریشه درون فردی و یا ریشه برون فرد ی داشته باشند (محسنپور، حجازی و کیامن، 1381)؛ می توانند پیامدهای متعدد متنوعی نیز داشته باشند. یکی از این پیامدها، خودكارآمدي می باشد. مفهوم خودکارآمدی تاریخچه نسبتاً کوتاهی داردکه با فعالیتهای بندورا ( 1977 ) آغاز می¬گردد. وی در نوشته¬ای تحت عنوان« به سوی یکپارچه¬کردن تئوری¬های تغییرات رفتار» به این موضوع اشاره کرد (پاجریس، 1996، بندورا ،1986). خودکارآمدی یعنی قضاوتهای افراد در مورد توانایی¬های خود بندورا (1986) که این باورهای افراد نسبت به توانایی هایشان روی تلاش و پشتکار آنها اثر می گذارد. به عبارتی خودکارآمدی عبارتست از باور فرد، در این خصوص که توانایی انجام تکالیف را دارد یا خیر .خودکارآمدی با توجه به احساس تفکر و عمل انسانها متفاوت است. (بندورا، 1997 ). به اعتقاد بندورا (2001 ) خودکارآمدی مفهومی است که بواسطه آن تجربیات، توانایی و تفکر افراد در یک مسیر ادغام می¬شود. خودکارآمدی و سایر نگرش¬های انتظاری بطور مشترک دارای این واقعیت هستند که تمامی آنها، باورهایی در خصوص درک توانایی فردی است، اما تفاوت آنها با خودکارآمدی در آن است که خودکارآمدی ادراک قابلیتهای فردی به منظور دستیابی به عملکردها و نتایج موقعیت دیگر از پیش تعیین شده می¬باشد ، بنابراین خودکارآمدی از بابت باورهای انتظاری متفاوت است (پاجریس ، 1996). پولر و همکاران ( 2002 ) بیان می¬کنند که خودکارآمدی یا ادراک خودکارآمدی در برگیرنده احساس خوشایند فرد در انجام تکالیف است که بطور فراگیری با انگیزش و انجام موفقیت¬آمیز تکالیف در تمامی انسانها مرتبط است.
بنابراین، این احتمال وجود دارد که خودکارآمدی تحصیلی دانش اموزان بتواند در ایجاد و تقویت تحمل ناکامی دانش آموزان نقشی را ایفا کند.

بیان مسئله

ناكامي حالتي است كه موجود زنده- جاندار درمواقع برخورد با موانع كم و بيش عبور ناپذير دارا می‌باشد موانعي كه دروني و بيروني هستند و سّد راه ارضاي نيازها می‌شوند. به عبارتی دیگر هنگامي كه راه دستيابي به يك هدف خواستني بسته می‌شود يا دستيابي به آ‎ن به تأخير مي افتد ناكامي روي می‌دهد، سدهاي گوناگوني چه دروني و بروني بر سر راه کوشش‌های فرد براي دستيابي به هدف قرار می‌گیرد، در محيط فيزيكي سدهايي وجود دارد مانند راهبندان خیابان‌ها، صف‌های طولاني براي خريد از فروشگاه‌ها، خشكسالي هايی كه محصولات كشاورزي را از بين می‌برد و سرو صدا كه راه بر تمركز فكر را می‌بندد، سدهاي محيط اجتماعي به صورت محدودیت‌های است كه مردم به آدمي تحميل می‌کنند، از امر و نهي پدر و مادر گرفته تا مسائل گسترده‌تر تبعيض نژادي يا جنسيتي، همه در زمره همين محدودیت‌هاست. توضيحات فوق روشن می‌سازد كه رابطه معيني ميان مكانيسم دروني ناكامي و آنچه كه در فرد به ويژه كودك در موقعیت‌های شكست زندگي عادي اتفاق مي افتد، وجود دارد (هسنارد ، 1975 و لافن ، 1969).
خودكارآمدي عبارتست از باور فرد، در اين خصوص كه توانايي انجام تكاليف را دارد يا خير (ميلن و همكاران، 2000). خودكارآمدي با توجه به احساس تفكر و عمل انسانها متفاوت است (بندورا، 1997).
در جوامع امروز، همه ملت‌ها با هر نظام سیاسی و اجتماعی پیشرفته و در حال پیشرفت، به مسأله آموزش و پرورش توجه دارند و نسبت به دیگر فعالیت‌های اجتماعی بر آن اهمیت بیشتری قائل هستند (خیّر، ۱۳۸۵). زیرا امروز، تربیت فرزندان را از مهمترین نیازهای زندگی اجتماعی می‌شناسند.یکی از عوامل شخصیت که در کنترل و سازماندهی رفتار فرد مؤثر است خودکارآمدی است. خودکارآمدی «به باورهای افراد درباره توانایی کنترل زندگی به دست خودشان گفته می‌شود» (فتسکو و مککور) خودکارآمدی نقش مهمی در رویارویی فرد با مسائل زندگی دارد. چنانچه براون و انیوی کشف کردند کسانی که میزان خودکارآمدی آنان بالاتر است، هنگامی که با مسائل حل نشده‌ای روبرو می‌‌شوند پایداری بیشتری از خود نشان می‌دهند(محمدی، 1390)
خودکارآمدی اطمینان به توانایی‌های خود در کنترل افکار، احساسات و فعالیت‌هاست و بنابراین بر عملکرد واقعی افراد، هیجانات و انتخاب افراد و سرانجام میزان تلاشی که شخص صرف یک فعالیت می‌کند، مؤثر است.
خودکارآمدی بر رفتار فرد بسیار تأثیرگذار است. به عنوان مثال، دانش‌آموز دارای خودکارآمدی سطح پایین ممکن است حتی برای یک امتحان خودش را آماده نکند، زیرا فکر می‌کند که هر اندازه زحمت بکشد فایده‌ای نخواهد داشت. در مقابل، شخص برخوردار از خودکارآمدی سطح بالا در انجام کارها امیدوارتر و موفق‌تر است (سیف، ۱۳۸۶).
در واقع نيرومند ترين خودكارآمدي به اعتقاد فرد به فكر مبني بر اينك مي تواند از عهده يك رفتار دشوار برآيد اشاره دارد. قدرت خودكارآمدي به تفاوت بين اين فكر كه «شايد بتوانم اين كار را انجام دهم» و اين فكر كه «مطمئنم اين كار را انجام دهم» اشاره دارد (محمدخاني، 1380). حال، این سوال مطرح است که آیا خودکارآمدی تحصیلی با تحمل ناکامی رابطه دارد؟ پژوهش حاضر تلاش دارد به این سوال پاسخ دهد.

فهرست مطالب

فصل اول : کلیات پژوهش 1
1-1-مقدمه 1
1-2-بیان مسئله 3
1-3-اهمیت موضوع 5
1-4-اهداف پژوهش 5
1-4-1-هدف كلي 5
1-4-2-اهداف ويژه 6
1-5-فرضيه ها 6
1-6-تعاريف مفهومي و عملياتي واژه ها 7
1-6-1-متغيرهاي اساسي پژوهش 7
1-6-2-تعاريف مفهومي 7
1-6-3-تعاريف عملياتي واژه ها 8
فصل دوم: پیشینه پژوهش 9
الف) پيشينه نظري پژوهش 9
2-1-تعریف تحمل ناکامی 10
2-2-علل پيدايش ناكامي: 12
2-3-اثر ناکامی در شخصیّت 14
2-4- نیازهای بنیادی شخصیّت 15
2-5-احساس حقارت 15
2-6-چگونگی تحمّل ناکامی 16
2-7-ایستادگی در برابر سختیها 16
2-8-واکنش افراد در برابر ناکامی 17
2-9-ارتباط یادگیری با نوع واکنش به ناکامی 18
2-10-تدابير مؤثر براي تحمل ناكامي: 19
2-11- دیدگاه آلبرت آلیس در مورد تحمل ناکامی 19
2-12-نظریه ناکامی پرخاشگری در مورد کودکان 20
2-13-خودكارآمدي 22
2-14-تعريف خودكارآمدي 23
2-15-خودكارآمدي و سلامت روان 24
2-16-خودكارآمدي و سلامت جسماني 24
2-17-خودكارآمدي و تنيدگي 25
2-18-نظريه شناخت- اجتماعي بندورا 25
2-19-ساختار روان شناسي رفتار 27
2-19-1- صلاحيت ها 27
2-19-2-اهداف 27
2-19-3-باورها 27
2-20-مؤلفه هاي خودكارآمدي 27
2-21-اهداف باورهاي خودكارآمدي 28
2-22-تقسيم افراد از نظر كارآمدي شخصي از نظر بندورا 28
2-23-منابع باورهاي خودكارآمدي 29
2-24-نقش خودکار آمدی در تعلیم و تربیت 32
2-25-خودکارآمدی تحصیلی 36
ب)پيشينه پژوهشي 39
2-25-پژوهش هاي داخلي 39
2-26- پژوهش هاي خارجي 41
فصل سوم : روش تحقیق 45
3-1- روش پژوهش: 45
3-2-جامعه آماری: 46
3-3-نمونه و روش نمونه گیری: 46
3-4-شیوه اجرا: 46
3-5-ابراز پژوهش 46
3-6- روش هاي تجزيه و تحليل داده‌هاي تحقيق: 51
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده‌ها 52
مقدمه 52
4-1- نتایج تحقیق 53
4-1-1- نتایج توصیفی 53
4-2- نتایج استنباطی 59
4-2-1- فرضیه اول: 60
4-2-2- فرضیه دوم: 61
4-2-3- فرضیه سوم: 62
4-2-4- فرضیه چهارم: 63
4-2-5- فرضیه پنجم: 64
4-2-6- فرضیه ششم: 65
فصل پنجم: نتیجه‌گیری و پیشنهادها 67
5-1- مقدمه 67
5-2- خلاصه و جمع‌بندی تحقیق 68
5-3- یافته‌های پژوهش 69
5-4- بحث و نتیجه‌گیری 69
5-5- محدودیتهای پژوهش: 71
5-6- پیشنهادهای پژوهش 71
منابع 72

فهرست جدول ها و نمودارها

جدول 4-1- توزیع فراوانی پاسخ‌دهندگان با توجه به سن 53
نمودار 4-1- توزیع فراوانی پاسخ‌دهندگان با توجه به سن 54
جدول 4-2- توزیع فراوانی پاسخ‌دهندگان با توجه به جنسیت 54
‌نمودار 4-2- توزیع فراوانی پاسخ‌دهندگان با توجه به جنسیت 55
جدول 4-3- توزیع فراوانی پاسخ‌دهندگان با توجه به پایه تحصیلی 55
نمودار 4-3- توزیع فراوانی پاسخ‌دهندگان با توجه به پایه تحصیلی 56
جدول 4-4- توزیع فراوانی پاسخ‌دهندگان با توجه به تحصیلات مادر 56
‌نمودار 4-4- توزیع فراوانی پاسخ‌دهندگان با توجه به تحصیلات مادر 57
جدول 4-5- توزیع فراوانی پاسخ‌دهندگان با توجه به تحصیلات پدر 57
‌نمودار 4-5- توزیع فراوانی پاسخ‌دهندگان با توجه به تحصیلات پدر 58
جدول 4-6- شاخص‌های توصیفی (مرکزی و پراکندگی) 59
جدول 4-7- آزمون کولموگروف-اسمیرنف جهت بررسی نرمال بودن داده‌های تحقیق 59
جدول 4-8- همبستگی پیرسون بین خودكارآمدي و تحمل ناکامی در دانش‌آموزان دوره دوم ابتدایی 60
جدول 4-9- همبستگی پیرسون بین بُعد کوشش خودكارآمدي و تحمل ناکامی در دانش‌آموزان دوره دوم ابتدایی 61
جدول 4-10- همبستگی پیرسون بین بُعد استعداد خودكارآمدي و تحمل ناکامی در دانش‌آموزان دوره دوم ابتدایی 62
جدول 4-11- همبستگی پیرسون بين بُعد بافت خودكارآمدي و تحمل ناکامی در دانش‌آموزان دوره دوم ابتدایی 63
جدول 4-12- آمار دو گروه دختر و پسر برای آزمون T 65
جدول 4-13- آماره‌های آزمون t (دانش‌آموزان دختر و پسر دوره دوم ابتدایی 65
جدول 4-14- آمار دو گروه دختر و پسر برای آزمون T 66
جدول 4-15- آماره‌های آزمون t (دانش‌آموزان دختر و پسر دوره دوم ابتدایی) 66

منابع

1. احمدخانی، مرضیه (1380). رابطه محیط خانواده و پیشرفت تحصیلی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه شیراز.
2. ارجمند، مریم ( 1386) رابطة بين كمال گرايي و عزت نفس، جرأت ورزي و خودكارآمدي فرزندان ، پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد یزد
3. استاد قاضيان(1389) رابطه خودكارآمدي و راهبردهاي مقابله با فرسودگي شغلي دبيران زن شهر تهران، پایان نامه کارشناسی دانشگاه آزاد کرج
4. اصغر نژاد و همکاران (1385). بررسی شیوه‌های فرزندپروری والدین و رابطه آن با شیوه‌های مقابله با استرس دانش‌آموزان دختر و پسر سال سوم دبیرستان‌های شهر زرقان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه شیراز.
5. بشارت و همكاران ( 1387) رابطة خودكارآمدي و سبك هاي مقابله با تنيدگي ، پایان نامه کارشناسی پیام نور قم
6. پروین، لارنس. ای (بی تا). روانشناسی شخصیت نظریه و تحقیق. ترجمه: محمد جعفر جوادی و پروین کدیور (1374). تهران: رسا.
7. پنتریچ، پال آر و شانک، دیل. اچ (2002). انگیزش در تعلیم و تربیت نظریه ها، تحقیقات و راهکارها. ترجمه: مهرناز شهرآرایی (1386). تهران: علم.
8. خاکزار، علی (1386). بررسی رابطه بین خودکارآمدی با رضایت شغلی و تحمل ناکامی کارکنان شرکت تولید برق نیروگاه شهر تبریز در سال ۸۱٫ پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه تبریز.
9. خلیفه، مهدی (1388). بررسی رابطه گرایش دینی با عزت‌نفس و خودکارآمدی در بین دانش‌آموزان سال سوم دبیرستان شهر تبریز. پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه تبریز.
10. خیر، محمود ؛ ایزدی، مریم (1385). بررسی ارتباط بین تحمل ناکامی و وضعیت سلامت روانی دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان. مجله دانش‌پژوه، شماره اول، پاییز، ص ۷ تا ۲۰٫
11. رضاپورميرصالح و همکاران (1390) بررسي همبستگي جهت گيري مذهبي، ابعاد شخصيت و خودکارآمدي با سبک‌های مقابله با استرس در دانشجويان کارورز پرستاري، پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد یزد
12. رضایی،علی (1390). رابطه بین شیوه‌های فرزندپروری مادران (اقتدار منطقی، آزادگذاری و استبدادی) با تحمل ناکامی دانش‌آموزان پایه‌های اول، دوم و سوم مدارس راهنمایی اداره آموزش و پرورش منطقه ۶ تهران. پایان‌نامه کارشناسی دانشگاه تربیت معلم.
13. سیف، علی اکبر (۱۳۸۰). روانشناسی پرورشی. تهران: نشر آگاه.
14. شاملو، سعید (۱۳۷۲). بهداشت روانی. تهران: انتشارات رشد.
15. شفیع آبادی و همکاران (1390) بررسی اثربخشی مشاوره گروهی به شیوه‌ی معنا درمانی بر تحمل ناکامی و سازگاری دانش آموزان دختر دبیرستانی شهرستان بانه، پایان نامه کارشناسی پیام نور تبریز
16. شولتز، دوان پی و شولتز، سیدنی، الن (2005). نظریه های شخصیت. ترجمه: یحیی سید محمدی (1387) چاپ 12 ویراست 8، تهران: ویرایش.
17. نجفي، علی ( 1383) بررسي رابطه بين خودكارآمدي و سلامت روان در دانش آموزان پاية سوم مقطع متوسطه شهر شيراز، پایان نامه کارشناسی پیام نور ——–
18. علی نیا کروثی، رستم (۱۳۸۲). بررسی رابطه مفهوم خودکارآمدی و سلامت روانی دانش‌آموزان مقطع دبیرستان پایه سوم شهر بابل. پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه علامه.
19. علیزاده، رسول (1390). بررسی شیوه‌های رویارویی با تنیدگی روانی (استرس) و رابطه آن با خودکارآمدی در دانش‌آموزان متوسطه سراب. پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه تبریز.
20. غفوری، منصور (۱۳۷۶). بررسی رابطه بین انگیزش پیشرفت، مرکز کنترل، خلاقیت و پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان سال سوم دبیرستانهای تبریز. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تبریز.
21. محمدی، منصور (1390). خانواده ، و تحمل زندگی . تبریز: انتشارات آیدین.
22. مژدهی، عبدالله (1382). مقایسه بین شیوه‌های فرزندپروری و خودتنظیمی تحصیلی و تاثیر بر موفقیت در درسهای فارسی و ریاضی دانش‌آموزان دختر و پسر دوره متوسطه. پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه شیراز.

23. Cakiroglu, E. (2008). The teaching efficacy beliefs of pre-service teachers in the USA and Turkey. Journal of Education for Teaching,34:1,33 — 44
24. Caprara, G. v., barbaranelli, C., steca, P. & Malone, p. s. (2006). Teachers self efficacy beliefs as determination of job satisfaction and students academic achievement: a study at the school level. Journal of school psychology, 44, p 473- 490.
25. Guo, Y., piasta, SH. B, Justice, L. M. & kaderavek, J. N. (2010). Relation among preschool teachers self-efficacy, classroom quality, and childrens language and literacy gains. Teaching and teacher education, 26, 1049- 1103.
26. Ho, l. t. & Hau, K. T. (2004). Australian and Chinese teacher efficacy: similarities and differences in personal instruction, discipline, guidance efficacy and beliefs in external determinants. Teaching and teacher education, 20, 313- 323.
27. Liaw, E. ch. (2009). Teacher efficacy of pre-service teachers in taiwan: the influence of classroom teaching and group discussions. Teaching and teacher education, 25, 176- 180.
28. Manuel J. de la torre cruz, pedro f. Casanova arias. (2007). Comparative analysis of expectancies of efficacy in in-service and prospective teacher. Teaching and teacher education, 23, p 641- 652
29. Woolfolk hoy, A. & spero, R. B. (2005). Changes in teacher efficacy during the early years of teaching: a comparison of four measures. Teaching and teacher education, 21, 343- 356
30. Katanin, S. et al. (1997). Childhood temprement and mother’s child rearing attitude. European Journal of personality. Vol 11 p. 249-265.
31. Kim, Y. H., (2003). Correlation of Mental Health problem with psychological constructs in Adolescents.International Journal of Nursing studies. vol. 40, p. 115-124.
32. Muris, P (2002). Relationships between Self – efficacy and symptoms of anexiety disorders and depression in a normal adolecent sample. Personality and Individual Differences 32.pp 337-348.
33. Pagres, F (1996). Self-efficacy bliefs in academic setting. Journal Review of Educational. Reaserch vol 66. No 4.pp 543-578.
34. Pervin. L. A. & O. P. John (2001). Personality: theory & Research, 8th ed. New york: wileg.
35. Pintrich, P. R. and De Groot, E. V. (1990). Motivation and self – regulated learning. Journal of Educational psychology. vol, 82 p. 33-40.
36. Rey, J. M. and plop, J. M. (1990). Quality of percieved parenting in positional and conduct Disorder Adolescents. Journal of American Academy of child and Adolescents psychiatn. 29 p. 382-389.
37. Schank, D. M. and Pajaris, F. (2002). The Development of Academic self – Efficacy. Sandiago: Academic press.
38. Schwarzer, R., & Fuchs, R (1995). Chaging risk behaviors and adopting Health behaviors: Therole of self-efficacy beliefs. In A. Bandura (ED) Self-Efficacy in Changing Societies. Pp 259-288. New york, combridge university press.
39. Shick, D. T. L. (1999). Parental and Maternal Influences on the psychological well being of chines Adaleseents. Gentic, social and pschological Monographs, vol 123 Issue 3, p. 269-297.