مدیریت ریسک در سازمان ها و خدمات مالی

این مقاله به بحث مدیریت ریسک در سازمان ها و خدمات مالی می پردازد.

مدیریت ریسک در سازمان ها و خدمات مالی

مقدمه

عدم اطمينان محيطي و شدت رقابت سازمانها و مديران، آنها را با چالشهاي متعدد مواجه ساخته است. براي مدير مؤثر اين چالشها، رويكردهاي نوين مديريت و شايستگيهاي خاص طرح و توصيه شده است. شناسايي و مديريت ريسك يكي از رويكردهاي جديد است كه براي تقويت و ارتقاي اثربخشي سازمانها مورد استفاده قرار مي گيرد. به طوركلي، ريسك با مفهوم احتمال متحمل زيان و يا عدم اطمينان شناخته مي شود كه انواع مختلف و طبقه بنديهاي متنوع دارد. يكي از اين طبقه‌بنديها ريسك سوداگرانه و ريسك خطرناك است. تمامي اشكال ريسك شامل عناصر مشتركي چون محتوا، فعاليت، شرايط و پيامدها هستند. طبقه بندي ديگر ريسك استراتژيك و ريسك عملياتي است. مديريت ريسك به مفهوم سنجش ريسك و سپس اتخاذ راهبردهايي براي مديريت ريسك دلالت دارد. انواع ريسك ها برحسب احتمال وقوع و تأثير آنها قابل تقسيم است كه نتيجه آن پورتفوي ريسك و اعمال استراتژي‌هاي مناسب (انتقال، اجتناب، كاهش و پذيرش) است(اسکندری، 1389)
تحولات عمده در محيط کسب و کار، مثل جهاني شدن کسب و کار و سرعت بالاي تغييرات در فناوري، باعث افزايش رقابت و دشواري مديريت در سازمانها گرديده است. در محيط کسب و کار امروز، مديريت و کارکنان مي بايست توانايي برخورد با روابط دروني و وابستگيهاي مبهم و بغرنج ميان فناوري، داده ها، وظايف، فعاليتها، فرايندها و افراد را دارا باشند. در چنين محيطهاي پيچيده اي سازمانها نيازمند مديراني هستند که اين پيچيدگيهاي ذاتي را در زمان تصميم گيريهاي مهمشان لحاظ و تفکيک كنند. مديريت ريسک مؤثر که بر مبناي يک اصول مفهومي معتبر قرار دارد، بخش مهمي از اين فرايند تصميم گيري را تشکيل مي دهد. در اين مقاله اين اصول بوسيله شناسايي عناصر اصلي ريسک و بررسي چگونگي تأثير بالقوه اين عناصر در موفقيت سازمانها و چگونگي مقابله و مديريت ريسك ها مورد بحث قرار مي گيرد.

بیان مسئله

اصطلاح ريسک بصورت گسترده اي مورد استفاده قرار مي‌گيرد، ولي مخاطبان مختلف اغلب تعبيرهاي نسبتاً مختلفي ازآن دارند(Kloman, 1990)). براي مثال، شيوه ارتباط ريسک با فرصت به شرايط تلقي ريسک بستگي دارد. بعضي اوقات، يک وضعيت هم فرصت سودآوري و هم امکان بالقوه زيان را فراهم مي سازد نمايد. ولي در موارد ديگر، فرصت سودآوري وجود ندارد، تنها امکان بالقوه زيان موجود است. بنابراين ريسک مي تواند داراي دو نوع تقسيم فرعي ديگر باشد:
* ريسک سوداگرانه؛
* ريسک خطرناک.
تمامي اشکال ريسک، چه آنها به‌عنوان ريسک سوداگرانه طبقه بندي شده باشند، چه به‌عنوان ريسک خطرناک، شامل عناصر مشترکي هستند كه شامل چهار عنصر ذيل است:
1-محتوا ؛ 2 – فعاليت؛ 3 – شرايط؛ 4 – پيامدها.
محتوا يعني زمينه، وضعيت، يا محيطي که ريسک در آن منظور شده و مشخص کننده فعاليتها و شرايط مرتبط با آن وضعيت است. به‌عبارت ديگر، محتوا نمايي از تمامي پيامدهاي سنجيده شده فراهم مي‌سازد. بدون تعيين يک محتواي مناسب، به‌طور قطع نمي‌توان تعيين نمايد، کدامين فعاليتها، شرايط و پيامدها مي‌بايست در تجزيه و تحليل ريسک و فعاليتهاي مديريتي درنظرگرفته شوند. بنابراين، محتوا، مبنايي براي تمامي فعاليتهاي بعدي مديريت ريسک فراهم مي كند(مشیری، 1390)
بعد از ايجاد يک محتوا، عناصر باقي مانده در ريسک به‌طور مناسبي قابل بررسي هستند. عنصر فعاليت يعني عمل يا اتفاقي که باعث ريسک مي شود. فعاليت، عنصر فعال ريسک است و مي بايست با يک يا چندين شرط ويژه براي ظهور ريسک ترکيب شود. تمامي اشکال ريسک با يک فعاليت به‌وجود مي آيند؛ بدون فعاليت، امکان ريسک وجود ندارد.
در حالي‌که فعاليت، عنصر فعال ريسک است، شرايط تشکيل دهند? عنصر منفعل ريسک است. اين شرايط تعيين کننده وضعيت جاري يا يک مجموعه از اوضاع و احوال است که مي‌تواند به ريسک منجر شود. شرايط، وقتي با يک فعاليت آغازگر خاص ترکيب مي شود، مي تواند يک مجموعه از پيامدها يا خروجي ها را توليد كند. پيامدها، به‌عنوان آخرين عنصر ريسک، نتايج يا اثرات بالقوه يک فعاليت در ترکيب با يک شرط يا شرايط خاص است.
از آنجا که دنياي كسب و كارو صنعت با تحولات و دگرگونيهاي متعددي همچون جهاني شدن، برون سپاري و ايجاد ائتلافهاي استراتژيک مواجه است، مديريت ريسک در فعاليتهاي سازمانها اعم از تجاري و غير انتفاعي اهميت روزافزوني يافته است. در اين مقاله ديدگاهي روشن و مشخص نسبت به انواع مختلف ريسک در سطوح سازماني و استراتژي هاي مديريت آن را بحث كرده است. در بخش ابتدايي يک طبقه بندي از ريسک با توجه به نوع انتظار و پيامد آن (سودآوري يا حفظ وضع موجود) صورت پذيرفت: ريسک سوداگرانه و ريسک خطرناک، سپس انواع ريسك ها از جمله ريسک استراتژيک، ريسک مالي، ريسک عملياتي و ريسک تجاري بررسي شد. صرفنظر از نوع آن، عناصر اصلي تمامي ريسک ها يکسان است ، که شامل: محتوا، فعاليت، شرايط و پيامدها است. البته شايد اين عناوين بسته به نوع ريسک، تغييراتي در ظاهر داشته باشند، ولي مفاهيم بنيادي آنها يکسان است. در انتهاي اين مقاله ضمن تعريفي مختصر از مديريت ريسک و بعضي از موارد رايج و شايع آن در شرايط کسب و کار امروز، انواع استراتژي هاي متداول در مديريت ريسک توضيح داده شده است، که شامل: استراتژي انتقال، استراتژي اجتناب، استراتژيك کاهش (يا تسکين) و استراتژي پذيرش (يا نگهداري) است.

فهرست مطالب

فصل اول: کلیات پژوهش 1
مقدمه 2
بیان مسئله 3
تعریف متغیرها 5
فصل دوم: مبانی نظری 7
تعريف ريسك: 8
تاریخچه مدیریت ریسک 8
تعریف ریسک (مخاطره) 9
ریسک وبازده: 10
ریسک سیستماتیک: 11
مخاطره غیر سیستماتیک: 11
انواع ریسک در بازار سهام: 12
عناصر اصلی ریسک: 13
ریسک و بازده: 14
نرخ بدون ریسک: 14
پاداش ریسک: 14
ابعاد پنجگانه ظرفیت ریسک 15
دانش سرمایه گذار تا چه حد دارای اهمیت است؟ 18
مشکلات 20
راه حلها 20
مدیریت ریسک در خدمات مالی 21
مدیریت ریسک در خدمات مالی وتجزیه وتحلیل آن 21
سيمای تاریخی ریسک: 24
مفهوم اقتصادی ریسک: 26
مجموعه پيچيده ریسک موجود در اقتصاد: 27
انواع مخاطرات فعاليت ها 28
ریسک های بازار سرمایه: 29
تفاوت مدیریت ریسک و مدیریت مالی: 35
فرآیند مدیریت ریسک: 36
محاسبه ریسک 61
محاسبه ریسک کنونی در سرمایه‌گذاری 62
محاسبه ریسک آینده 64
ريسك های ویژه بانكداري 74
روش های محاسبه ارزش در معرض ریسک 81
روشهای تقلیل ریسک: 85
کاهش ریسک 86
ریسک کیفیت بستانکاری: 91
فصل سوم: نتیجه گیری 93
نتیجه گیری و پیشنهادات: 94
پیشنهادات: 94
منابع وماخذ: 96

منابع وماخذ:

در تهیه این نوشتار از کتابها و مقالات متعددی کمک گرفته شده است.
1. روزنامه اقتصاد
2. روزنامه سرمایه
3. چکیده مقاله ها و پژوهشهای بیمه ای ، بیمه مرکزی ایران ( 1377 ) .
4. دوانی ، غلامحسین ( 1382 ) . بورس و نحوه قیمت گذاری سهام شرکتها ، انتشارات نخستین
5. رحمانی ، تیمور ( 1380 ) . نقش اقتصادی بیمه در پیوند بین انتقال ریسک با بازار سرمایه ، فصلنامه صنعت بیمه ، تابستان 1380 ، ص 85
6. فطانت ، محمد ( 1380 ) . اوراق اختیار معامله در بازار سرمایه ایران ، موسسه تحقیقاتی پولی و بانکی پژوهشکده بانک مرکزی
7. عسگری ، محمد رضا ( 1377 ) ، تعیین نقش عملکردی بیمه در بخشهای سه گانه اقتصاد ایران . رساله کار شناسی ارشد رشته مدیریت بازرگانی ، دانشگاه تهران ، دانشکده مدیریت
8. میر مطهری ، سید احمد ( 1380 ) . نقش موسسات بیمه در بازار سرمایه ، فصلنامه صنعت بیمه ، زمستان 1380 ، ص 145