نگاهی تطبیقی به شفاعت از دیدگاه شیعه و فرق اسلامی

این تحقیق، سعی دارد با دیدی تطبیقی، به بررسی عقاید فرق اسلامی در مورد شفاعت بپردازد و بسیاری از اشکالات و شبهات مطرح شده از سوی مخالفان را در این زمینه پاسخگو باشد.

چکیده

مسأله‌ی شفاعت به عنوان یکی از باورهای کهن اسلام برخاسته از قرآن و سنت مطرح است و تمامی عالمان و دانشمندان مسلمان، شفاعت را از اصول انکارناپذیر اسلام می‌دانند و هیچ فرقه‌ای از مسلمانان آن را انکار نکرده است و مسلمانان بالاخص شیعیان بر این مسأله تأکید ورزیده‌اند و وقوع آن را عقلاً جایز و شرعاً واجب دانسته‌‌اند. اما در این میان معتزله شفاعت را در تضاد با عدل خدا می‌دانستند تا اینکه در قرون جدید و پس از ظهور ابن تیمیه در قرن هشتم و محمد‌بن‌عبدالوهاب در نمیه‌های قرن دوازدهم این اعتقاد در برابر چالشی جدید قرار گرفت و آنها را در تضاد با توحید عبادی می‌دانند و به همین دلیل شبهاتی را پیرامون این مسأله مطرح کرده‌اند که البته بیشتر این شبهات، افترا و دروغ و یا جهل و نادانی است.

این تحقیق، سعی دارد با دیدی تطبیقی، به بررسی عقاید فرق اسلامی در مورد شفاعت بپردازد و بسیاری از اشکالات و شبهات مطرح شده از سوی مخالفان را در این زمینه پاسخگو باشد. اهداف ما در این تحقیق بدین شرح است که ابتدا پژوهشگر تعریف جامعی از شفاعت، فلسفه، حکمت، نتیجه‌ی شفاعت و اقسام آن و شرایط شفاعت‌کنندگان و شفاعت‌شوندگان را بیان کرده و سپس شفاعت را در نگاه آیات و روایات مورد بررسی قرار داده و مسلم و قطعی بودن آن را تأیید کند و در فصل آخر به منظور قبول داشتن اصل شفاعت نزد فرقه‌های اسلامی به بیان نظرات آنها و در آخر برای برانداخته کردن هرگونه شبهه و اشکالی به شبهات مطرح شده از سوی وهابیت، پاسخ دهد. هدف از تدوین این تحقیق، بیان تطبیقی نظرات و عقاید فرق اسلامی در مورد شفاعت و اثبات مسلم و قطعی بودن شفاعت می‌باشد.

كليد واژه ها: شفاعت، شفیع، آیات، تفسیر، شبهات.

مقدمه

در نگاه و نگرش توحیدی خداوند مبدأ هستی است و وجود هر چیز و اوصاف و آثارش از ناحیه‌ی او آغاز می‌شود و هیچ مبدئی برای هیچ موجودی نیست مگر آنکه آن مبدأ هم به خدا منتهی می‌شود پس او قائم بر هر چیز و از هر جهت است : خداوند عالم هستی را بر اساس «نظام اسباب و مسببات» بنیان نهاده است و تحقق هر پدیده و پیدایش هر نوع اثری در این عالم از طریق سبب و علت خاصی صورت می‌گیرد پس خداوند امور را از طریق اسباب فراهم می‌آورد و برای هر چیزی سببی قرار داده است. در نتیجه عالم هستی که یکپارچه تجلی فیض و بخشش خداوند است مجموعه‌ای به هم پیوسته از اسباب و مسبب‌هاست که هر سببی از اسباب دست به دامن صفات فضل وجود و رحمت خداوند می‌شوند، تا نعمت وجود را گرفته به مسبب خود برسانند و در حقیقت این اسباب واسطه‌ی فیض الهی‌اند که این اسباب یا طبیعی می‌باشند مانند سوزندگی آتش، یا معنوی مانند سبب بودن توبه برای آمرزش گناهان و نقش پیامبران و کتابهای آسمانی در جهت هدایت انسان و نقش این سبب‌ها و علت‌ها وساطت در رسیدن فیض الهی به مخلوقات است که شفاعت نامیده می‌شود. پس این اسباب و علت‌ها شفیعان و واسطه‌های فیض خداوند هستند.
اما باید دانست که تصرف این علل و اسباب در موجودات وساطتی است در تصرف خدا، نه اینکه تصرف خود آنها باشد، به عبارتی دیگر علل و اسباب در مورد مسببات شفاعت دهندگانی هستند که به اذن خداوند شفاعت می‌کنند و شفاعت عبارت است از واسطه‌ای در رساندن خیر و یا دفع شر و این خود نوعی تصرف است از شفیع در امر کسی که مورد شفاعت است.

فهرست مطالب

مقدمه 1
طرح تحقیق : 2
موضوع تحقیق : 2
طرح مسأله : 2
سؤالات تحقیق : 2
فرضیات تحقیق : 2
سابقه و ضرورت انجام تحقیق : 3
اهداف و کاربردهای تحقیق : 3
ساختار تحقیق : 3
روش انجام تحقیق : 3
فصل اول : تعاريف و كليات
1-1 تعاریف : 5
1-1-1 شفاعت در لغت 5
1-1-2 شفاعت در اصطلاح 5
1-2 كليات 6
1-2-1 حقیقت شفاعت : 6
1-2-2 فلسفه‌ی شفاعت : 8
1-2-3 گستره‌ی شفاعت : 8
1-2-4 زمان اثربخشی شفاعت : 9
1-2-5 اقسام شفاعت : 10
1-2-5-1 شفاعت تکوینی : 10
1-2-5-2 شفاعت تشریعی : 13
1-2-6 شرایط و ویژگی‌های شفاعت‌کنندگان : 17
1-2-6-1 رضایت خداوند : 17
1-2-6-2 اذن خداوند : 17
1-2-6-3 اهل توحید بودن : 17
1-2-6-4 داشتن علم و آگاهی : 18
1-2-7 شرایط و ویژگی شفاعت‌شوندگان : 18
1-2-7-1 رضایت خداوند : 18
1-2-7-2 حفظ و زنده نگهداشتن اصل ایمان به خدا، پیامبر (ص) و آخرت : 18
1-2-7-3 عمل به دستورات دینی : 19
1-2-7-4 وجود رابطه‌ی معنوی شفاعت‌شوندگان و شفیعان : 19
1-2-8 نتیجه‌ی شفاعت : 19
فصل دوم: شفاعت در آيات و روايات
2-1 شفاعت در آيات 22
2-1-1 آیاتی که دلالت لفظی و ظاهری بر شفاعت دارند. 23
2-1-1-1 اثبات شفاعت : 23
الف) اثبات اصل شفاعت : 24
ب) شفاعت مخصوص خدا : 24
2-1-2-2 آيات نفي شفاعت 28
الف) نفي كنندهء شفاعت به طور كلي 28
ب) آیات نفی شفاعت غیرخدا (بت‌ها) : 34
ج) نفی شفاعت شفعاء بدون اذن خدا : 39
د) نفی هر گونه شفیع برای گروه ظالمان : 48
2-1-2 آياتي كه دلالت معنوي بر شفاعت دارند 54
2-2 شفاعت در روایات : 57
2-2-1 معرفی شفیعان درگاه الهی : 57
2-2-2 شفاعت به اعمال : 59
2-2-3 نیازمندی همه افراد به شفاعت پیامبر (ص) : 61
2-2-4 محرومان از شفاعت : 63
فصل سوم: بررسي شفاعت از ديدگاه شيعه و فرق اسلامي و شبهات وهابيت پيرامون شفاعت و پاسخ آنها
3-1 شیعه : 67
3-2 اهل سنت : 69
3-2-1 معتزله : 72
3-2-1-1 مطلبی پیرامون معتزله : 72
3-2-1-2 معتزله و شفاعت : 74
3-2-2 وهابیت : 75
3-2-2-1 مطلبی پیرامون وهابیت : 75
3-3-2-2 وهابیت و شفاعت : 77
3-3 بررسی شبهات پیرامون شفاعت و پاسخ به آنها : 79
3-3-1 شفاعت‌خواهی و عبادت : 79
3-3-2 شفاعت و تغییر در سنت الهی : 80
3-3-3 تناقض شفاعت با عدل خداوند : 81
3-3-4 شفاعت‌خواهی و عجز و ناتوانی : 81
3-3-5 تناقض شفاعت با علم و اراده‌ی خداوند : 83
3-3-6 دلیلی بر شفاعت نیست : 84
3-3-7 متشابه بودن آيات مربوط به شفاعت : 85
3-3-8 شفاعت‌خواهی از مرده : 86
3-3-9 بی‌معنا بودن شفاعت دیگران : 87
نتیجه‌گیری : 88
پیشنهادات : 90
منابع 91

منابع

1- قرآن كريم
2-ابن تيميه ، تقي الدين احمد ، قاعده جليليه في التوسل و الوسيله ، بيروت : دارالكتب الاسلاميه
3- ابن حنيل ، احمد ، بي تا ، مسند احمد ، ج 3 ، بيروت : دار صادر
4- اسفرايني ، شاهفور بن طاهر ، 1375 ، تفسير تاج التراجم في تفسير القرآن ، ج 3 ،‌ تهران : انتشارات علمي و فرهنگي
5- آلوسي بغدادي ، محمود ، 1405 ، روح المعاني في تفسير القرآن العظيم و سبع المثاني ج13و16 بيروت : داراحياء التراث العربي
6- امين حسيني عاملي ، محسن ، (بي تا ) ، كشف الارتياب في اتباع محمد ابن عبدالوهاب ، قم : مكتبه الاسلاميه الكبري
7- بحراني ، هاشم ، ( بي تا ) ، تفسير البرهان ، قم : مطبعه العلميه
8- بحاري ، محمد ابن اسماعيل ، 1407 ، صحيح بحاري ، بيروت : دارالقلم
9- بدوي ، عبدالرحمن ، 1374 ، تاريخ انديشه هاي كلامي ، ج1 ، ترجمه حسين صابري ، مشهد : آستان قدس رضوي
10- پاينده ، ابوالقاسم ، 1374 ، نهج الفصاحه ، تهران : انتشارات جاويدان
11- ترمذي ، محمد بن عيسي ، 1403 ، سنن الترمذي ، بيروت : دارالفكر
12- حر عاملي ، محمد بن حسن ، 1367 ، وسائل الشيعه الي تحصيل مسائل الشريعه ج2 ، تهران : اسلاميه
13- حسني ، هاشم معروف ، 1376 ، شيعه در برابر معتزله و اشاعره ، ترجمه : محمد صادق عارف ، مشهد : انشارات آستان قدس رضوي
14- حلي ، حسن بن يوسف بن مطهر ، 1413 ، كشف المراد في شرح تجريد الاعتقاد ، قم : انتشارات شكوري

منابع این پروژه بیش از 70 مورد می باشد که در فایل به صورت کامل می باشد.