بررسی تأثیر حاکمیت شرکتی بر محتوای اطلاعاتی و کیفیت سود شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران

گزارش های مالی یکی از مهمترین ارکان نظام حسابداری است و یکی از اهداف عمده آن فراهم آوردن اطلاعات لازم برای ارزیابی عملکرد و توان سودآوری بنگاه اقتصادی است.

چکیده

سود حسابداری، یکی از معیارهای اساسی در تصمیم گیری های اقتصادی است، اما وجود برآوردها و روش های گوناگون در حسابداری، اعتبار و قابلیت اتکای این سود را مخدوش می کند. همچنین، وجود برخی پیش زمینه ها نظیر تضاد منافع بین مدیران و مالکان شرکت ها، تردیدها را نسبت به قابلیت اطمینان سود، افزایش می دهد. لازمه دستیابی به کیفیت مطلوب سود، وجود یک نظام راهبری مناسب در شرکت ها و بنگاه های اقتصادی است. نظام راهبری شرکتی، ضمن پیشبرد امور شرکت بر فعالیت ها نظارت داشته و در نتیجه، امکان اعمال خواسته های شخصی مدیران شرکت را به حداقل می رساند. بنابراین تحقیق حاضر به بررسی رابطه بین ساز و کارهای نظام راهبری شرکتی با محتوای اطلاعاتی و کیفیت سود شرکت ها می پردازد.
در این تحقیق، از اندازه هیأت مدیره، تعداد مدیران غیرموظف هیأت مدیره و سرمایه گذاران نهادی به عنوان ساز و کارهای نظام حاکمیت شرکتی استفاده شده است. محتوای اطلاعاتی سود با استفاده از رابطه بین سود و قیمت سهام اندازه گیری و کیفیت سود نیز، بر اساس مفهوم رابطه بین سود، محافظه کاری و اقلام تعهدی سنجیده شده است.
داده های مورد نیاز از نمونه ای منتخب، مشتمل بر 90 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، در بازه زمانی سال های 1386 – 1390 گردآوری شده است. فرضیه ها به کمک رگرسیون چند متغیره و با استفاده از نرم افزار Eviews آزمون شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که میان تعداد مدیران غیرموظف با محتوای اطلاعاتی سود رابطه معنادار وجود دارد. همچنین، میان اندازه هیأت مدیره و کیفیت سود (به موقع بودن اخبار خوب منعکس شده در سود) رابطه معنادار وجود دارد.

واژه هاي كليدي: نظام راهبری شرکتی، اندازه هیأت مدیره، مدیران غیرموظف، سرمایه گذاران نهادی، محتوای اطلاعاتی، کیفیت سود

فصل اول:کلیات تحقیق
قسمتی از مقدمه
گزارش های مالی یکی از مهمترین ارکان نظام حسابداری است و یکی از اهداف عمده آن فراهم آوردن اطلاعات لازم برای ارزیابی عملکرد و توان سودآوری بنگاه اقتصادی است. صورت های مالی هسته اصلی فرایند گزارشگری مالی را تشکیل می دهند. سود یکی از اساسی ترین عناصر صورت سود و زیان است که همواره مورد توجه کلیه ذینفعان قرار گرفته است و از آن به عنوان معیاری برای ارزیابی تداوم فعالیت، عملکرد واحد تجاری، سنجش توان سودآوری و پیش بینی فعالیت های آتی واحد تجاری استفاده می شود.

فهرست مطالب

فصل اول: کلیات تحقیق 1
1-1- مقدمه 2
1-2- بیان مسئله 2
1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق 4
1-4- اهداف تحقیق 5
1-5- فرضیه های تحقیق 5
1-6- قلمرو تحقیق 6
1-7- جامعه آماری، روش نمونه گیری و حجم نمونه 6
1-8- روش تحقیق 7
1-9- روش تحلیل داده ها 7
1-10- تعریف واژه ها 8
1-11- ساختار تحقیق 9
فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه تحقیق 10
2-1- مقدمه 11
2-2- حاکمیت شرکتی 11
2-2-1- اهمیت حاکمیت شرکتی 12
2-2-2- تعاریف حاکمیت شرکتی 13
2-2-3- طبقه بندی حاکمیت شرکتی 14
2-2-4- چارچوب نظری حاکمیت شرکتی 14
2-2-5- رتبه بندی شرکت ها 16
2-2- 6- ماتریس بین المللی حاکمیت شرکتی 17
2-2-7- ساز و کارهای استفاده شده در مطالعات داخلی پیرامون حاکمیت شرکتی 18
2-2-8- ساز و کارهای حاکمیت شرکتی مورد استفاده در این تحقیق 20
2-3- محتوای اطلاعاتی سود 23
2-3-1- ضریب واکنش سود 24
2-4- کیفیت سود 26
2-4-1- اهمیت ارزیابی کیفیت سود 27
2-4-2- معیارهای ارزیابی کیفیت سود 28
2-4-3- به موقع بودن 30
2-4-4- محافظه کاری 31
2-4-5- اقلام تعهدی 33
2-5- جمع بندی 35
2-6- تحقیقات داخلی 35
2-7- تحقیقات خارجی 40
فصل سوم: روش تحقیق 47
3-1- مقدمه 48
3-2- روش تحقیق 48
3-3- فرضیه های تحقیق 48
3-4- جامعه آماری 50
3-5- روش نمونه گیری و حجم نمونه 50
3-6- قلمرو تحقیق 50
3-7- تعریف متغیرهای تحقیق و چگونگی محاسبه آنها 51
3-7-1- متغیرهای مستقل 51
3-7-2- متغیرهای وابسته 52
3-7-3- متغیرهای کنترلی 52
3-8- مدل های تحقیق 53
3-8-1- حاکمیت شرکتی و محتوای اطلاعاتی سود 53
3-8-2- به موقع بودن، محافظه کاری و حاکمیت شرکتی 54
3-8-3- اقلام تعهدی غیر عادی و حاکمیت شرکتی 54
3-9- روش های گردآوری اطلاعات 56
3-10- روش های آماری بکار رفته برای تحقیق 56
3-10-1- تحلیل رگرسیون 56
3-11- آزمون فرضیه ها 58
3-11-1- روش تعیین مدل مناسب تخمین 58
3-11-2- آزمون معنی دار بودن مدل‌های رگرسيوني 59
3-11-3- آزمون معنی دار بودن ضرایب رگرسیون 59
3-12- خلاصه فصل 60
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها 61
4-1- مقدمه 62
4-2- آمار توصیفی 62
4-3- نتایج آزمون فرضیه ها 63
4-3-1- روش تعیین مدل مناسب تخمین 63
4-3-2- بررسي مفروضات رگرسيون خطي 64
4-3-3- آزمون معناداري مدل‌های رگرسيوني 68
4-3-4- فرضیه اول 68
4-3-5- فرضیه دوم 70
4-3-6- فرضیه سوم 71
4-3-7- فرضیه چهارم 72
4-3-8- فرضیه پنجم 73
4-3-9- فرضیه ششم 74
4-3-10- فرضیههای هفتم و هشتم 75
4-3-11- فرضیههای نهم و دهم 77
4-3-12- فرضیههای یازدهم و دوازدهم 79
4-3-13- خلاصه نتایج آزمون فرضیات 80
4-3-14- نتایج مربوط به متغیرهای کنترل 81
4-4- خلاصه فصل 82
فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات 83
5-1- مقدمه 84
5-2- خلاصه تحقیق 84
5-3- نتایج پژوهش 85
5-4- پیشنهادها 89
5-4-1- پیشنهادهای مبتنی بر تحقیق 89
5-4-2- پیشنهادهایی برای تحقیقات آتی 90
5-5- محدودیتهای تحقیق 90
منابع و مآخذ 91

منابع و مآخذ

1. آزاد، ع؛ 1387، تعریف و مفهوم محافظه کاری در حسابداری، مجله حسابدار رسمی.
2. آذر، ع؛ مؤمنی، م؛ 1385، آمار و کاربرد آن در مدیریت، انتشارات سمت، جلد اول.
3. آقایی، م؛ اعتمادی، ح؛ آذر،ع؛ چالاکی، پ؛ 1388، ویژگی های حاکمیت شرکتی و محتوای اطلاعاتی سود در بورس اوراق بهادار تهران با تاکید بر نقش مدیریت سود، فصلنامه علوم مدیریت ایران، سال چهارم، شماره 16، 27 – 53.
4. آیین نامه نظام راهبری شرکتی، بورس اوراق بهادار تهران (شرکت سهامی عام)، 11/08/1386.
5. ابراهیمی کردلر،ع؛ اعرابی، م؛ 1389، تمرکز مالکیت و کیفیت سود در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، مجله پژوهش های حسابداری مالی، سال دوم، شماره دوم، شماره پیاپی 4، 95 – 110.
6. ابویی مهریزی، ا؛ 1390، بررسی رابطه کیفیت افشای شرکتی، کیفیت سود و هزینه سرمایه شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد یزد.
7. احمدپور، ا؛ کاشانی پور، م؛ شجاعی، م؛1389، بررسی تأثیر حاکمیت شرکتی و کیفیت حسابرسی بر هزینه تامین مالی بدهی ( استقراض)، بررسی های حسابداری و حسابرسی ، دوره 17، شماره 62.
8. احمدپور، ا؛ قهرمانی صغیر،ح؛ 1388، بررسی ویژگی کیفی قابلیت اتکاءاطلاعات در ارزیابی کیفیت سود شرکت ها، بررسی های حسابداری و حسابرسی، دوره 16، شماره 58،3 – 20.
9. اسماعیل زاده مقری، ع؛ جلیلی، م؛ زندعباس آبادی، ع؛ 1389، بررسی تأثیر حاکمیت شرکتی بر کیفیت سود در بورس اوراق بهادار تهران، مجله حسابداری مدیریت، سال سوم، شماره هفتم.
10. اسماعیلی، ش؛ کیفیت سود،1386، مجله حسابدار، سال 21، شماره 184.
11. ایزدی نیا،ن؛ رساییان، ا؛ 1389، رابطه برخی از ابزارهای نظارتی راهبری شرکت و معیارهای اقتصادی و مالی ارزیابی عملکرد، مجله دانش حسابداری، سال اول، شماره 1، 53 – 72.
12. ایزدی نیا،ن؛ رساییان، ا؛ 1390، سازوکار نظام راهبری شرکتی و کیفیت سود، فصلنامه پژوهش های تجربی حسابداری مالی، سال اول، شماره اول.
13. بادآور نهندی، ی؛ برادران حسن زاده، ر؛ محمود زاده باغبانی، س؛ 1388، بررسی رابطه بین برخی مکانیزم های حاکمیت شرکتی و محافظه کاری در گزارشگری مالی، تحقیقات حسابداری.
14. برادران حسن زاده، ر؛ تقی زاده، ه؛ رضایی،ع؛ تابستان 1390، بررسی تأثیر ترکیب سهامداران بر محتوای اطلاعاتی سود حسابداری شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، مجله پژوهش های حسابداری مالی، سال سوم، شماره دوم، شماره پیاپی (8)، 107 – 124.
15. بولو، ق؛ 1385، نظام راهبری شرکت و تأثیر آن بر کیفیت سود، مجله بورس، شماره 52.
16. پاکدل، م؛ بررسی رابطه بین ویژگی های حاکمیت شرکتی و مدیریت سود در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، تابستان 1390، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد یزد.
17. حافظ نیا، م؛ 1389، مقدمه ای بر روش تحقیق درعلوم انسانی، انتشارات سمت.
18. حساس یگانه، ی؛ 1384، فلسفه حسابرسی، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
19. حساس یگانه، ی؛ داداشی، ا؛ تابستان 1389، بررسی اثر حاکمیت شرکتی بر اظهار نظر حسابرسان مستقل، مجله حسابداری مدیریت، سال سوم، شماره پنجم.
20. خاکی ، غ؛ 1384، روش تحقیق با رویکرد به پایان نامه نویسی، بازتاب، چاپ دوم.
21. خواجوی، ش؛ ناظمی، ا؛ تابستان1384، بررسی ارتباط بین کیفیت سود و بازده سهام با تاکید بر نقش ارقام تعهدی در بورس اوراق بهادار تهران، بررسی های حسابداری وحسابرسی، سال دوازدهم، شماره 4، 37 – 60.
22. خوش طینت، م؛ اسماعیلی، ش؛ 1385، رابطه بین کیفیت سود و بازده سهام، فصلنامه مطالعات حسابداری، شماره 12 و 13.
23. خوش طینت، م؛ براری نوکاشتی، ص؛ 1385، تأثیراندازه شرکت بر محتوای اطلاعاتی اعلام سود، فصلنامه مطالعات حسابداری.
24. دهقان، ف؛ زمستان 1390، اثر ساختار حاکمیت شرکتی بر کیفیت افشای اطلاعات شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد یزد.
25. رحیمیان، ن؛ صالح نژاد، ح؛ سالکی، ع؛ زمستان 1388، رابطه میان برخی سازوکارهای حاکمیت شرکتی و عدم تقارن اطلاعاتی در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، مجله دانش حسابداری، دوره 16، شماره 58، 71- 86.
26. رحیمیان، ن؛ همتی، ح ؛ سلیمانی فرد، م؛ پاییز 1391، بررسی ارتباط بین کیفیت سود و عدم تقارن اطلاعاتی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، مجله دانش حسابداری، سال سوم، شماره 10، 157- 181.
27. رهنمای رودپشتی، ف؛ اصلانی، ع؛ 1387، بررسی ارتباط بین حاکمیت شرکتی و روش های تامین مالی و سود آوری در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران ، مجله مدیریت، 78، 46.
28. زارع چاهوکی ، م؛ 1389، تجزیه و تحلیل داده ها در پژوهش های منابع طبیعی با نرم افزار spss، انتشارات جهاد دانشگاهی.
29. زین الدینی میمند، ل؛ تابستان 1390، تأثیر نظام حاکمیت شرکتی بر رابطه بین ساختار سرمایه و ارزش شرکت، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی یزد.
30. ستایش، م؛ ابراهیمی، ف؛ بهار 1391، بررسی تأثیر سازوکارهای حاکمیت شرکتی برمحتوای اطلاعاتی سود شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، مجله دانش حسابداری، سال سوم، شماره 8،31- 48.
31. ستایش ، م؛ کاظم نژاد، م؛ 1389، بررسی تأثیر ساختار مالکیت و ترکیب هیأت مدیره بر سیاست تقسیم سود شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، مجله دانش حسابداری، سال اول، شماره 1، 29 – 51.
32. عرب صالحی، م؛ضیایی، م؛ بهار 1389، ارتباط بین نظام راهبری و کیفیت سود در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، فصلنامه علمی پژوهشی حسابداری مالی، سال دوم، شماره 5، 39 – 56.
33. عرب مازار یزدی، م؛ طالبیان، م؛ 1388، کیفیت گزارشگری مالی، ریسک اطلاعاتی و هزینه سرمایه ، فصلنامه مطالعات حسابداری، شماره 21.
34. کریمیان راد ، م؛ تابستان 1391، بررسی رابطه بین نظام راهبری شرکتی و اثر بخشی مدیریت و روش های تامین مالی در شرکت های پذیرفته شده دربورس اوراق بهادار ایران، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی یزد.
35. کریمی پور اردکانی، م؛ 1391، حاکمیت شرکتی و تأثیر آن بر ارزش موجودی نقد نگهداری شده در شرکت های پذیرفته شده بورس اوراق بهادار تهران، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی یزد.
36. مجتهدزاده، و؛ احمدی، ف؛ پاییز 1388، کیفیت سود، اطلاعات حسابداری و مخارج سرمایه ای، مجله پیشرفت های حسابداری دانشگاه شیراز، دوره اول، شماره اول، پیاپی 3/57.
37. مشایخ ، ش؛ اسماعیلی، م؛ پاییز 1385، بررسی رابطه بین کیفیت سود و برخی جنبه های اصول راهبری در شرکت های پذیرفته شده در بورس تهران، بررسی های حسابداری و حسابرسی، شماره 45، 25 – 44.
38. مشایخی، ب؛ محمد آبادی، م؛ 1390، رابطه مکانیزم های حاکمیت شرکتی با کیفیت سود، مجله پژوهش های حسابداری مالی، سال سوم، شماره دوم، شماره پیاپی (8)، 17 – 32.
39. مهرانی، س؛ کرمی،غ؛ مرادی، م؛ اسکندر، ه؛ 1389، بررسی رابطه بین سرمایه گذاران نهادی و کیفیت گزارشگری مالی، مجله پیشرفت های حسابداری دانشگاه شیراز، دوره دوم، شماره اول، پیاپی 3/58، 227 – 249.
40. مهرانی ، ک؛ صفرزاده، م؛ زمستان 1390، تبیین ارتباط بین حاکمیت شرکتی و کیفیت سود با رویکرد بومی، مجله دانش حسابداری، سال دوم، شماره 7، 69 – 98.
41. میرزایی، خ؛1389، شیوه های علمی مقاله نویسی، تهران، انتشارات جامعه شناسان.
42. میرزایی، خ؛1389، پژوهش پژوهشگری و پژوهشنامه نویسی، انتشارات جامعه شناسان.
43. نصراللهی، ز؛ عارف منش، ز؛ زمستان 1389، بررسی رابطه مالکیت و کیفیت سود در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، مجله دانش حسابداری، سال اول، شماره 3، 117- 138.
44. نوروش، ا؛ مشایخی، ب؛ برقعی، ز؛ پاییز 1388، بررسی تأثیراقلام تعهدی بر کیفیت سود در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، فصلنامه حسابداری مالی، سال اول، شماره 3، 31- 53.
45. نیکبخت، م؛ سیدی،ع؛ هاشم الحسینی، ر؛ تابستان 1389، بررسی تأثیر ویژگی های هیأت مدیره بر عملکرد شرکت، مجله پیشرفت های حسابداری دانشگاه شیراز ، دوره دوم، شماره اول ، پیاپی 3/58، 270-251.
46. نیکومرام، ه؛ محمدزاده سالطه،ح؛ بهار 1389، ارائه الگویی برای تبیین ارتباط بین حاکمیت شرکتی و کیفیت سود، مجله حسابداری مدیریت، سال سوم، شماره چهارم

47. Abdul Samad , F; 2002 , Ownership structure in the Malaysian corporation sector : its impact on corporate governance , performance , financing and the investment patterns , ISBN:1-904056-22-9.
48. ASX, Corporate governance council , 2007 , corporate governance principles and recommendations with 2010 Amendments , ISBN 1875262423.
49. Basu, S; 1997, The conservatism principle and the asymmetric timeliness of earnings, Journal of accounting and economics, 24, PP. 3 – 37.
50. Brous ,P; Kini, O; 1994, The valuation effects of equity issues and the level of institutional ownership: evidence from analysis earing forecasts , finance management , spring : 33-46.
51. Billings, B; 1999,Revisiting the relation between the default risk of debt and the earing s response coefficient , the accounting review , PP 509-522.
52. Chang, J; Sun, H; 2010, Does the disclosure of corporate governance structures affect firms earings quality? Review of accounting and finance, Vol. 9, Iss. 3, PP. 212 – 243.
53. Dechow ,P; Dichev ,I; 2002, The quality of accruals and earnings : the role of accrual estimation errors. The accounting review , 77, PP. 35-59.
54. Demirbas , D; Yukhanae ,A; 2011, Independence of board of directors , employee relation and harmonization of corporate governance, Employee relations Vol. 33 , pp. 444 – 471 , Emerald group publishing limited 0142-5455.
55. Firth ,M; Fung , P; Oliver, M; 2007, Ownership , two –tier board structure and the in formativeness of earnings –evidence from china. Journal of accounting and public policy, 26, PP. 463-496.
56. Flora, F; 2006, Corporate governance and the quality of accounting earnings : a Canadian prespective , international journal of managerial finance ,Vol:2 , Iss :4 , PP.302-327.
57. Gary C; Gim , S;Andrew , F; 1995, Relativeness versus intermental information content , contemporary accounting research , Vol .12 , No.1-1 , PP.1-23.
58. Ghosh ,A; Zhuang ,G; Prem ,J; 2005, Main sustained earnings and revenue growth , earnings quality and earnings response coefficients.
59. Hou ,W;Kuo , M;Lee ,E;2012, The impact of state ownership on share price informative the case of the split share structure reform in china , the British accounting review, PP. 1-14.
60. Hwan Kim ,Y;Willet,R;In Jang , J; 2002,Default risk as a factor affecting the earnings response coefficient.
61. Jiang ,W; Lee , P; Ahandarajan ,A; 2008, The association between corporate governance and earnings quality : further evidence using the Gov-Score advances in accounting , incorporating advances in international accounting, 24. PP. 191 – 201.
62. Joh , S; 2003 ,Corporate governance and firm profitability : evidence from Korea before the economic crisis, Journal of financial economics. 68 , 287-322.
63. Lawler, E; Finegold ,D; Benson ,G; Conger , J; 2002,Corporate boards : keys to effectiveness , organizational dynamics , 30(4) : 301-324.
64. Machuga ,S; Teitel ,k; 2009, Board of director characteristics and earnings quality surrounding implementation of a corporate governance code in Mexico, journal of international accounting , auditing and tanation,18, PP.1-13.
65. Sabri , B;Sami ,H;2011, Multiple large shareholders and earnings in formativeness – review of accounting and finance –Vol.10 , ISS.3 , PP.246-266.
66. Scott,W; 2003, Financial accounting theory , third edition ( Canada : prentice –Hall).
67. governance reform in Taiwan , corporate governance : an international review.
68. Thai , K; 2004, Earnings attributes and investor protection international evidence retrieved march 14 , from wwe.ebsco.com.
69. Xie , B; Davidson , W;Dadalt , P;2003 , Earnings management and corporate governance : the roles of the board and the audit committee , journal of corporate finance , PP. 295-317.
70. Xie , H; 2001, The mispricing of abnormal accruals. The accounting review , 76 , 357 -373.