بررسی تأثیر آموزش مدیریت خشم بر پرخاشگری و مهارت‌های اجتماعی دانش آموزان

هدف این پژوهش بررسی اثر بخشی آموزش مدیریت خشم بر پرخاشگری و مهارت‌های اجتماعی دانش آموزان است

بررسی تأثیر آموزش مدیریت خشم بر پرخاشگری و مهارت‌های اجتماعی دانش آموزان پایه سوم ابتدایی پسرانه

چکیده

هدف این پژوهش اثر بخشی آموزش مدیریت خشم بر پرخاشگری و مهارت‌های اجتماعی دانش آموزان پایه سوم دبستان پسرانه —- می‌باشد. روش اين پژوهش يك پژوهش نيمه تجربی (نیمه آزمایشی) با طرح پيش آزمون و پس آزمون با گروه كنترل است. در این پژوهش با استفاده از منابع کتابخانه‌ای موجود اطلاعات جمع‌آوری شده است. ابزار سنجش نیز پرسش‌نامه‌های استاندارد می‌باشد جامعه مورد مطالعه، کلیه دانش آموزان پایه سوم دبستان پسرانه —– در سال تحصیلی 95-96 می‌باشند. بدين منظور، 30 نفر دانش آموز به صورت نمونه در دسترس در دو گروه آزمايش و گواه پیش آزمون شدند (15 آزمايش و 15 نفر گواه). داده¬ها در دو سطح توصیفی و استنباطی تجزیه و تحلیل شده است. مهارت‌های كنترل خشم در طول یک ماه و در 10 جلسه 90 دقیقه¬ای به گروه آزمايش آموزش داده شد.
یافته‌ها نشان دادند پرخاشگري گروه آزمايش در مقايسه با گروه گواه كاهش و مهارت‌های اجتماعي آنها افزايش يافته است. بنابراین می‌توان آموزش مهارتهاي كنترل خشم را به عنوان روش مؤثري براي كاهش پرخاشگري و بالا رفتن مهارت اجتماعي در نظر گرفت. تحليل كوواريانس یافته‌ها نشان داد كه ميانگين نمرات مهارت‌های اجتماعی گروه آزمايش نسبت به گروه گواه در مرحله پس آزمون افزايش و ميانگين نمرات پرخاشگری در گروه آزمايش نسبت به گروه گواه در مرحله پس آزمون، كاهش معناداري پيدا كرده است. به نظر می‌رسد كه با آموزش مدیریت خشم و مؤلفه‌های آن، از يك سو می‌توان از ورود بخش زيادي از افراد به زندان‌ها كاست و از سوي ديگر به بهبود مهارت‌های اجتماعی و پرخاشگری در آنها كمك كرد.
کلمات کلیدی: آموزش مدیریت خشم، پرخاشگری، مهارت‌های اجتماعی، دانش آموزان پایه سوم دبستان پسرانه

مقدمه

پرخاشگری به هر گونه رفتاری که به هدف آسیب رساند یا مجروح ساختن موجودی دیگر انجام گرفته باشد، اطلاق می‌شود. افراد پرخاشگر غالباً تمایل خود برای آسیب رساندن به دیگران اعتراف کرده و در صورت عملی نشدن قصدشان ابراز یأس می‌کنند. پس، آنچه در این میان حائز اهمیت است قصد و نیت رفتارکننده می‌باشد یعنی رفتار آسیب زا در صورتی پرخاشگری محسوب می‌شود که از روی قصد و عمد و به منظور صدمه زدن به دیگران انجام گرفته باشد (حسینی، 1390، 45).
با توجه به اهمیت موضوع پرخاشگری مخصوص در نوجوانان که می‌توانند سدی در راه تحصیل تربیتی و حتی زندگی سالم آینده آنان باشد و اینکه اعمال و رفتار دانش آموزان پرخاشگر موجب آزار و اذیت هم خود و هم دیگرانش آموزان می‌شود. این موضوع در روابط اجتماعی آنها با یکدیگر نیز تأثیر می‌گذارد. اگر این مسئله حل نشود در آینده نه تنها برای خود فرد بلکه برای جامعه نیز مضراتی به وجود می‌آورد. لذا برای برطرف کردن این مشکل باید عوامل به وجود آورنده آن شخصیت فرد پرخاشگر و نحوه مقابله با او شیوه‌های پیشگیری و درمان را شناخت و در بررسی و تجزیه و تحلیل قرار داد.. در این تحقیق ما نقش پرخاشگری دانش آموزان (نوجوانان) را در روابط اجتماعی آنها مورد بررسی قرار می‌دهیم تا بتوانیم با ارائه راهکارهایی جهت پیشگیری از بروز چنین پدیده‌هایی جلوگیری کنیم(حسینی، 1390، 45).

بیان مسئله

امروزه‌ بسياري‌ از آموزگاران در سر کلاس درس و مدرسه از رفتارهای پرخاشگرانه دانش آموزان خود شكايت‌ دارند. که نه تنها روند آموزش را در کلاس درس دچار اختلال می‌کنند، بلکه نظم وانضباط مدرسه را برهم می‌زنند. آن‌ها تمايل‌ دارند كه‌ علت‌ اين‌ رفتارها را بدانند و راه‌هاي‌ پيشگيري‌ و اصلاح‌ رفتار را در اين‌ زمينه‌ به‌ كار گيرند. در اين‌ نوشتار به‌ تعريف‌ رفتار پرخاشگرانه‌ پرداخته‌ می‌شود، انواع‌ آن‌ بيان‌ می‌گردد و راه‌هاي‌ مناسب‌ مقابله‌ با پرخاشگري‌ مورد بررسي‌ قرار می‌گیرد. انسان همواره با خشونت زیسته، و علیرغم تمامی تلاش‌هایش، گرچه موفقیت‌های زیادی هم داشته، ولی هنوز خشونت یکی از مهمترین مسائل و معضلات جهان انسانی است. مسئله‌ای که طی یک قرن گذشته توجه رشته‌های گوناگون علوم انسانی و تجربی را بیش از پیش به خود معطوف کرده و همواره به اشکال مختلف در جنبه‌های زندگی روزمره و حتی در خلق آثار هنری و ادبی و پیشرفت‌های علمی که عالی‌ترین رفتارهای انسانی است، نقش محوری داشته و مطرح بوده است. تحدید یا گسترش خشونت بیش از همه به آموزش و فرهنگ، و بنابراین به محیط زندگی و سیستم ارزشی و اخلاقی جوامع بستگی دارد. در حقيقت خشم يك هيجان، خصومت، يك نگرش و پرخاشگری يك رفتار است. به طور خلاصه می‌توان گفت خصومت به عناصر شناختي يا بازخوردها نسبت داده می‌شود و ممكن است مبناي افزايش خشم و پرخاشگري در افراد باشد. خشم به حالتي عاطفي يا هيجاني اطلاق می‌شود كه از تهييج ملايم تا خشم وحشيانه يا عصبانيت گسترده است و اغلب هنگامي متجلي می‌گردد كه راه نيل به اهداف يا برآوردن نيازهاي افراد، سد می‌شود. سرانجام پرخاشگري به منزله وارد آوردن آسيب آشكار يا رفتارهاي تنبيهي مستقيم به ساير افراد يا اشياء تعريف می‌شود. حالت خشم عموماً با تنش عضلانی و برانگیختگی سیستم عصبی خود مختار و فعالیت غدد درون ریز همراه است. ولی در طول زمان بر اثرادراک فرد از حمله یا تهدید غیر منصفانه از طرف دیگران یا ناکامی حاصل از موانع موجود در مقابل رفتار معطوف به هدف تغییر می‌کند. صفت خشم، برحسب تفاوت‌های فردی، افراد در گرایش به ادراکدامنه وسیعی از موقعیت‌ها به عنوان موقعیت‌های آزاردهنده یا ناکام کننده و نیز تمایل به پاسخ دادن به این گونه موقعیت‌ها با تشدید حالت خشم، تعریف می‌شود آموزش مدیریت خشم شامل درمانهایی است که در آن‌ها از فنون بازسازی شناختی مطرح شده به وسیله فنون عقلانی، آموزش جرات ورزی، آموزش مهارت‌های اجتماعی، آموزش آرام سازی یا کاهش تنیدگی و حساسیت زدایی منظم استفاده کرده‌اند. (کارتلج و میلبرن، 1985، ترجمه نظری‌نژاد، 1369). مهارت‌های اجتماعی به رفتارهای آموخته شده و مقبول جامعه اطلاق می‌شود، رفتارهایی که شخص می‌تواند با دیگران به نحوی ارتباط متقابل برقرار کند که به بروز پاسخ‌های مثبت و پرهیز از پاسخ‌های منفی بینجامد اهمیت مهارت‌های اجتماعی به عنوان مهم‌ترین عامل اجتماعی شدن و سازگاری اجتماعی را هیچگاه نمی‌توان از نظر دور داشت و بی‌شک توجه به هوش اجتماعی، رشد اجتماعی و تربیت اجتماعی در کنار دیگر ابعاد رشد و حیطه‌های تعلیم و تربیت، از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. در چشم‌انداز کنونی، در حوزه آموزش مهارت‌های اجتماعی، رویدادهای فراوانی رخ داده، پژوهش‌های بی‌شماری صورت گرفته، روش‌های آموزشی و درمانی جدیدی مطرح گردیده و افق‌های روشن‌تری آشکار شده است. دانش‌آموزی که مهارت‌های اجتماعی لازم را کسب کرده است، دانش‌آموزی است که می‌تواند به خوبی با محیطش سازش کند و یا این‌که می‌تواند از طریق برقرار کردن ارتباط با دیگران از موقعیت‌های تعارض‌آمیز کلامی و فیزیکی اجتناب کند. این گونه دانش‌آموزان، رفتارهایی از خود نشان می‌دهند که منجر به پیامدهای مثبت روانی-اجتماعی، نظیر پذیرش توسط همسالان و رابطه مؤثر با دیگران می‌شود.
مدیریت خشم یا مهار خشم، فراگیری کنترل خشم و مهارت حفظ آرامش و خونسردی است. همچنین به عنوان جایگزین‌سازی موفق خشم نیز یاد شده است. خشم غالباً نتیجه‌ی ناکامی، یا احساس ممانعت و انسداد از دستیابی به چیزی است که حس می‌کنیم مهم است. همچنین خشم می‌تواند پاسخی تدافعی به ترس یا حس آسیب‌پذیری یا بی‌قدرتی بنیانی باشد. برنامه‌های مدیریت خشم، عصبانیت را محرکی می‌دانند که نشأت گرفته از علتی قابل‌شناسایی است که می‌توان آن را با استدلال تحلیل و در صورت اقتضا برطرف نمود(رضایی، 1395).

با توجه به مطالب فوق در این مطالعه سعی بر آن است تا به بررسی تأثیر آموزش مدیریت خشم بر پرخاشگری و مهارت‌های اجتماعی دانش آموزان پایه سوم دبستان پسرانه ——- پرداخته شود.

فهرست مطالب

فصل اول: کلیات پژوهش 1
1-1- مقدمه 2
1-2- بیان مسئله 2
1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق 5
1-4- اهداف تحقیق 7
1-4-1- هدف کلی 7
1-4-2-اهداف فرعی: 7
1 -5- فرضیه‌های تحقیق 7
1-5-1- فرضیه اصلی: 7
1-5-2-فرضیات فرعی: 7
1-6-تعریف مفاهیم و واژه‌ها 7
1-6-1- تعریف مفهومی: 7
1-6-1- تعریف عملیاتی: 8
1-7- سازمان دهی پژوهش 8
فصل دوم: مبانی نظری و پژوهشی 9
مقدمه 10
2-1-پرخاشگری 10
2-2-انواع پرخاشگری‌ 13
2-3-ديدگاه‌هاي نظري درباره منشأ پرخاشگري 18
2-4-نقد و بررسي ديدگاه‌ها 20
2-5-شيوه‌هاي پيشگيري و مهار پرخاشگري 22
2-6- مهارت‌های اجتماعی: 25
2-7- كاركردهاي مهارت‌هاي اجتماعي 30
2-8-مهارت‌های ده‌گانه زندگی 31
2-9- عوامل تعيين كنندة مهارت‌هاي اجتماعي 34
2-10- انواع مهارت‌های اجتماعی 36
2-11- تاریخچه مهارت کنترل خشم 44
2-12- آموزش مهارت کنترل خشم 47
2-13- مراحل کنترل خشم: 50
2-14-پیشینه تحقیق 53
2-14-1- پیشینه داخلی: 53
2-14 -2- پیشینه خارجی: 59
فصل سوم: روش شناسی پژوهش 62
مقدمه 63
3-1- روش پژوهش 63
3-2-توصیف محتوا و برنامه آموزش: 64
3-3- جامعه آماری 66
3-4- روش نمونه گیری و حجم نمونه 66
3-5- روش گردآوری اطلاعات 66
3-6- ابزار گردآوری اطلاعات 67
3-7-روش هاي تجزيه و تحليل داده‌هاي تحقيق: 69
فصل چهارم: یافته‌های پژوهش 70
4-1- مقدمه 71
4-2- توصیف داده ها: 71
4-3- آمار استنباطی: 75
فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادها 78
5-1- مقدمه 79
5-2- بحث و نتیجه گیری 79
5-3- محدودیت‌های پژوهش 81
5-4- پیشنهادات 81
5-4-1-پیشنهادات کاربردی: 81
5-4-2- پیشنهادات پژوهشی 82
منابع: 84

منابع:

1. احمدی، حسن و بنی جمالی، شکوه السادات. (1378). روان شناسی رشد (مفاهیم بنیادی در روان شناسی کودک)، تهران: انتشارات بنیاد.
2. بشکار، سلطانعلی (1387)، تأثیر آموزش مهارت‌های مدیریت خشم در کاهش تعارضات زناشویی زوج‌های مراجعه کننده به شوراهای حل اختلاف باغملک، پایان نامه کارشناسی ارشد مشاوره خانواده، دانشگاه شهید چمران اهواز.
3. بهرامی، فاطمه، (1384)، کارایی آموزش مهارت حل مساله در کاهش پرخاشگری پسران دانش آموز، مجله اندیشه و رفتار، سال یازدهم، شماره 4، 469-467.
4. بیان زاده، سید اکبر؛ زمانی منفرد، افشین؛ حیدری پهلویان، احمد و همکاران (۱۳۷۸). «بررسی وضعیت مهارت‌های اجتماعی ی کارکنان یک مجتمع صنعتی»، فصلنامه اندیشه و رفتار. سال چهارم. شماره ۴.
5. حاجتی، فرشته السادات. اکبرزاده، نسرین و خسروی، زهره (1387)، تأثیر آموزش برنامه ترکیبی درمان شناختی رفتاری با رویکرد مثبت گرایی بر پیشگیری از خشونت نوجوانان شهر تهران. فصلنامه مطالعات روان شناختی. دانشگاه الزهرا. دوره 4 / شماره 3.
6. حسینی، سید ابوالقاسم (1390) «مفاهیم و اهداف بهداشت روانی». فصلنامه علمی – پژوهشی اصول بهداشت روانی. سال اول. شماره اول.
7. ریو، جان مارشال. انگیزش و هیجان. ترجمه سید محمدی (1383). نشر ویرایش.
8. زندكريمي غزال، يزدي سيده منوره، بني جمالي شكوه السادات، (1391)، تأثیر بيان خشم و کنترل خشم با بهره وري در صنعت خودرو سازي تهران، نشریه مشاوره شغلي و سازماني، دوره 4، شماره 10، 56-46.
9. سوگلي تپه فاطمه و همكاران (1388)، تأثیر آموزش گروهي مهارتهاي زندگي در كاهش نشانه‌های اضطراب و خشونت پس از پيوند عروق كرونر، مجله علمي روانپزشكي و روانشناسي باليني ايران، سال پانزدهم، شماره 1.
10. داوود منیر و همکاران، (1388)، بررسی رابطه نگرش مذهبی و میزان پرخاشگری در دانش آموزان دبیرستانی استان لرستان، پایان نامه تحصیلی کارشناسی ارشد، دانشگاه الزهرا تهران.
11. سین‌ها، ای. کی. پی.؛ سینک، آر. پی. (1380). راهنمای پرسشنامه سازگاری دانش آموزان دبیرستانی. ترجمه ابوالفضل کرمی. تهران: مؤسسه روان تجهیز سینا.
12. شریفی، غلامرضا (۱۳۷۲). «بررسی اثر بخشی روش آموزش مهارت حل مسأله در درمان علائم افسردگی نوجوانان شاهد.» پایان نامه ارشد: روانشناسی. دانشگاه علوم پزشکی ایران، انیستیتو روانپزشکی تهران.
13. شعاری نژاد، علی اکبر. (1377). فلسفه¬ی آموزش و پرورش، تهران، امیرکبیر.
14. شکوهی و همکاران (1393)، «گروه درمانی مدیریت خشم با رویکرد شناختی – رفتاری در نوجوانان موسسه‌ای»، تهران، تازه‌های علوم شناختی، شماره‌ی 1 و 2.
15. صادقی موحد، فریبا. نریمانی، محمد. رجبی، سوزان (1387). بررسی تأثیر آموزش مهارت‌های مقابله‌ای بر وضعیت مهارت‌های اجتماعی ی دانشجویان، مجله دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی اردبیل.
16. صادقی، احمد. (1380). بررسی اثربخشی آموزش گروهی کنترل خشم به شیوه عقلانی، رفتاری، عاطفی بر کاهش رفتار پرخاشگری دانش آموزان دبیرستانی پسر، پایان نامه کارشناسی ارشد، اصفهان، دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی.
17. صادقی، احمد؛ احمدی، سید احمد؛ عابدی، محمدرضا. (1379). بررسی اثر بخشی گروهی مهار خشم به شیوه عقلانی- رفتاری عاطفی بر کاهش پرخاشگری، نشریه روانشناسیوعلومتربیتی، شماره 21.
18. صداقت سميره، مرادي اميد، احمديان حمزه، (1393)، اثربخشي آموزش گروهي شناختي- رفتاري کنترل خشم بر پرخاشگري دانش آموزان ِپسر پرخاشگر، فصلنامه علوم پزشكي دانشگاه آزاد اسلامي، دوره 24، شماره 4.
19. عسکری، پرویز (1388)، «تأثیر شیوه‌های تربیتی در کنترل خشم» دانش و پژوهش در روانشناسی کاربردی تهران، شماره 40..
20. عطاری یوسفعلی و عاشور، محمدکوچکی، (1384)، بررسی تأثیر آموزش گروهی مهارتهای اجتماعی در پرخاشگری نوجوانان بزهکار شهرستان گنبد کاووس، مجله علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه شهید چمران اهواز، 1384، دوره سوم، سال دوازدهم، شماره 2.
21. کارتلج، جی اف، میلبرن. (1943). آموزش مهارت‌های اجتماعی به کودکان. ترجمه محمد حسین نظری نژاد (1385).
22. کلینکه، الک ریس. (1944). مهارت‌های زندگی، ترجمه شهرام محمدخانی (1386)، تهران، رسانه‌های تخصصی.
23. مبلغی، نفیسه. (1389). مقایسه اثربخشی آموزش ابراز وجود و حل مسأله بر میزان سازگاری و پرخاشگری دختران. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تنکابن.
24. ملکی، صدیقه. (1386). بررسی تأثیر آموزش گروهی و فردی مهارت کنترل خشم و پرخاشگری دانشجویان ناحیه 2 کرج، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علوم پزشکی.
25. منصور، محمود. (1374). روانشناسی ژنتیک، تحول روانی از کودکی تا پیری. نشر ترمه. تهران.
26. میرهاشمیان، حمیرا (۱۳۷۷). «تأثیر اعتقادات مذهبی در شکل‌گیری منبع کنترل و نیمرخ روانی دانشجویان دانشگاه‌های تهران». پایان نامه ارشد: روانشناسی. دانشگاه الزهرا (س).
27. نجفی، فرحناز (۱۳۷۹). «بررسی و مقایسه میزان عزت بدنی و اضطراب دانشجویان دانشگاه الزهرا (س) به عنوان یک دانشگاه تک جنسیتی با دانشجویان دختر دانشگاههای مختلط دولتی». پایان نامه ارشد: روان شناسی. دانشگاه الزهرا (س)..
28. نویدی، احد. (1387). بررسی تأثیر آموزش مدیریت خشم بر مهارت‌های سازگاری پسران دوره متوسطه شهر تهران. مجلهروانپزشکی و روانشناسیبالینیایران، سال چهاردهم، شماره 4.
29. وزیریان محسن، مستشاری گلاره. (1381). راهنمای کاربردی درمان سوء مصرف کنندگان مواد. تهران: پرشکوه. ص 33-51.
30. هاشميان فاطمه، شفيع آبادي عبداله، سوداني منصور (1387)، اثربخشي آموزش مدیریت خشم بر سازگاري فردي – اجتماعي دانش آموزان پسر متوسطه اول شهرستان ماهشهر، دانش و پژوهش در روان شناسي كاربردي، ص 14-1.
31. هترنیگتون، ای‌ میویس‌ و همکاران. (1979). روان‌شناسی‌ کودک‌ از دیدگاه‌ معاصر. ج‌ 2، ترجمه‌ جواد طهوریان‌ و همکاران. چاپ‌ اول، انتشارات‌ معاونت‌ فرهنگی‌ آستان‌ قدس.
32. یاوریان، رؤیا؛ گلشن، طیبه؛ اعجاز، هاله. (1385). بررسی اثربخشی آموزش گروهی مهار خشم به شیوه عقلانی- عاطفی- رفتاری بر کاهش پرخاشگری دانش آموزان دبیرستان‌های دخترانه شهر ارومیه. مجموعه مقالات دومین کنگره انجمن روانشناسی ایران. تهران.
33 . افروز و همکاران (1388) اثر بخشی تمرینات جسمانی بر کاهش پر خاشگری دانش آموزان

منابع لاتین
1. Ebbighausen, L. A. (2005) Students advocating against violence initiative: An evaluation of a social cognitivebehavioral- based anger management program (Digital Dissertations). Available on: http://wwwlib.umi.com/ dissertations/fullcit/ 3206520.
2. Feindler, E. L. (1995). Ideal treatment pckage for children and adolescents with anger disorder. In H. Kassinove (Ed.) Anger disorders: Definition, diagnosis and treatment. Washington, DC.: Taylor and Francis.
3. Feindler, E. L., & Ecton, R. B. (1986). Adolescent anger control: Cognitive-behavioral techniques. New York: Pergamon Press.
4. Feindler, E. L., & Weisner, S. (2005). Youth anger management treatments for school violence prevention. Unpublished manuscript.
5. Fisher, R. (2004). Anger management group intervention for adults with developmental disabilities. Available on: http://wwwlib.umi.com/dissertations/fullcit/ MQ93550.
6. Goldstein, A. P. (2005). Evaluation of effectiveness. In A. P. Goldstein., R. Nensen., B. Daleflod, & M. Kalt (Eds.), New Perspectives on Aggression Replacement Training. John Wiley & Sons, Ltd.
7. Jankowski, S. (2005). The effectiveness of anger management group therapy in the treatment of chemically dependent patients. Available on: http://wwwlib.umi.com/ dissertations/fullcit/ 3188693.
8. Kellner, M. H., & Bry, B. H. (1999). The Effect of anger management groups in a day school for emotionally disturbed Adolescents. Adolescence, 34, Issue 136.
9. Larson, J.D. (1999). Anger and aggression management techniquestrough the think first curriculum. Journal of Offender Rehabilitation, 18, 101-117.
10. Lochman, J. E., Barry, T. D., & Pardini, D. A. (2003). Anger control training for aggressive youth. In A. E. Kazdin, J. R. Weisz (Eds.), Evidence-based psychotherapies for children and adolescents. New York: The Guilford Press.
11. Lochman, J. E., FitzGerald, D. P., & Whidby, J. M. (1999). Anger management with aggressive children. In C. Schaefer (Ed.), Short-term psychotherapy groups for children. Northvale, NJ: Jason Aronson.
12. Macvaugh, G. S. (2004). Outcomes of court intervention and diversionary programs for domestically violent offenders.Available on: http://wwwlib.umi.com/ dissertations/fullcit/ 3143323. May, A. M. (2005). Gaining self control: Art therapy for anger management with adolescent male sex offenders. Available on: http://wwwlib.umi.com/ dissertations/fullcit/ 1425964.
13. Mazzotta, M. A. (2004). Perceptions about schooling and substance abuse treatment success from court-mandated adolescent males. Available on: http://wwwlib.umi.com/ dissertations/fullcit/ 3120770.
14. O’Neill, H. (2006). Managing anger (2nd. ed.). John Wiley & Sons, Ltd.
15. Portner, J. (1997). Violence-prevention program reduces aggressive behavior. Education Week, Issue 36.
16. Riese, S. A. (2004). The efficacy of a violence prevention intervention with elementary school children. Available on: http://wwwlib.umi.com/dissertations/fullcit/ 3138859.
17. Schmitz, M. J. (2005). An outcome study to determine the clinical effectiveness of an anger management program in an adult, rural Minnesota sample. Available on: http://wwwlib.umi.com/dissertations/fullcit/ 3187642.
18. Sharp, S. R. (2003). Effectiveness of an anger management training program based on Rational Emotive Behavior Theory (REBT) for middle school students with behavior problems. Available on: http://wwwlib.umi.com/ dissertations/fullcit/ 3107682.
19. Sipsas, H. A. (2000). The student created aggression replacement education program: A cross-generational application. Available on: http://wwwlib.umi.com/ dissertations/fullcit/ 9990775.
20. Stillman, A. M. (2005). The effect of anger management and communication training on functional and qualityof- life status in fibromyalgia patients. Available on: http://wwwlib.umi.com/dissertations/fullcit/ 3206742.
21. Taylor, G. J., Novaco, R. W., & Gillmer, B. (2002). Cognitivebehavioral treatment of anger intensity among offenders with intellectual disabilities. Journal of Applied Research in Intellectual Disabilities, 15, 151-165.
22. Taylor, J. L., & Novaco, R. W. (2005). Anger treatment for people with developmental Disabilities: A theory, evidence and manual based approach. John Wiley &Sons, Ltd.
23. Allahyari, A. (1997). Determination of adolescent aggression based on character elements and methods of stress reduction therapy on aggression. Tehran. Tarbeyat Modarres University. (Persian)
24. Bahari, F. (2009). The effect of hope and forgiveness oriented interventions and a combination of these two on marriage problems and knowledge of cognitive interpersonal distortions of couples applying for divorce in the city of Isfahan.Ph.D thesis, University of Isfahan. (Persian)
25. Berry, J. W., & Worthington, E. L. (2001). Forgivingness, relationship quality, stress while imagining relationship events, and physical and mental health. Journal of Counseling Psychology, 4, 447-455.
26. Day, J., & Barber, S. (2004). The Wellness solution. The journal on Active Aging. P (18).
27. Kartlej et al, J. I. (1999). Cognitive behavioral conceptualization and treatment of Anger. Journal of clnical Psychology.Vol.55 (3).pp.315-337.