رابطه کمال گرایی و اضطراب امتحان در دانش آموزان

هدف اين پژوهش، بررسی رابطه بین کمال گرایی و اضطراب امتحان در دانش آموزان دوره دوم متوسطه بود.

رابطه کمال گرایی با اضطراب امتحان در دانش آموزان

چکیده

هدف اين پژوهش، بررسی رابطه بین کمال گرایی و اضطراب امتحان در دانش آموزان دوره دوم متوسطه شهرستان ——- بود. نمونه پژوهش حاضر را 78 نفر از کلیه دانش دوره دوم آموزان متوسطه شهرستان ——- تشكيل دادند، که با استفاده از روش نمونه‌گيري تصادفی ساده انتخاب شده بودند. داده ها با استفاده از دو مقیاس اضطراب امتحان سارسون مقیاس چند بعدی کمال گرایی فراست جمع آوري شده بودند. 7 فرضيه در پژوهش حاضر با استفاده از روش‌ ضريب همبستگي و تحلیل رگرسیون مورد تحلیل قرار گرفتند. نتايج نشان داد “نگرانی در مورد اشتباهات، انتظارات والدین، انتقاد والدین، استاندارهای فردی و نظم و ترتیب” با اضطراب امتحان رابطه معناداری ندارد (فرضیه های 1، 3 تا 6)؛ و صرفاً تردید نسبت به اعمال با اضطراب امتحان رابطه معناداری دارد (فرضیه 2). همچنین، نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد ترکيب خطي شیوه های فرزند پروری والدین (سهل گیرانه، مستبدانه و مقتدرانه) با متغير ملاک (مهارت حل مسئله) براي کل افراد معنادار نیست (فرضیه 7). در پايان، دلالت ها، محدوديت ها و پبشنهادات پژوهش ارائه شده اند.

کليدواژه ها: کمال گرایی، اضطراب امتحان، دانش آموزان

مقدمه

اضطراب يک علامت شناختی – هيجانی هشدار دهنده است که از وجود خطری قريب الوقوع خبر می دهد. ازاين رو اضطراب واکنشی است که شخص را برای مقابله با نوعی احساس خطر يا تهديد آماده می کند. در جريان رشد، کودکان و نوجوانان انواع گوناگون و طيف وسيعی از اضطراب را تجربه می کنند و گاه از آنچنان شدتی برخوردارند که زندگی روزمره و تحصيلی آنان را دشوار می سازد. يکی از انواع اين اضطرابها ،اضطراب امتحان است .
درحدود سال 1940 محققان دريافتند که نوعي آشفتگي باعث اضطراب شديد و حتي موجب غيبت جدي كودكان از مدرسه مي شود و آنها نمي توانند ترسشان را بيان كنند، اين مسئله هم براي دانش آموزان و هم براي معلمان غيرقابل درك بود. از آن زمان به بعد تحقيقاتي در اين زمينه انجام شد و از 1952 ساراسون و مندلر تحقيقات مربوط به اضطراب امتحان را آغاز نمودند (ابوالقاسمی،1383). پژوهشگران برآورد کردند که سالانه حدود 10 ميليون دانش آموز در سطح پيش دانشگاهی و 15درصد دانشجويان دانشگاهای امريکا، اضطراب امتحان را تجربه می کنند (دنداتو و دينر ، 1986). در پژوهش های مختلف ميزان شيوع اضطراب امتحان در دانش آموزان 10 تا 15 درصد گزارش شده است(ابوالقاسمی ،1382).
ساراسون اضطراب امتحان را نوعي خود اشتغالي ذهني مي داند كه با خود كم انگاري و ترديد دربارة تواناييهاي خود مشخص مي شود و غالباً به ارزيابي شناختي منفي ، عدم تمركز حواس ، واكنش هاي فيزيولوژيكي نامطلوب و افت عملكرد تحصيلي منجر مي گردد.
يافته‌هاي پژوهشي در زمينة بررسي ابعاد كمال‌گرايي ، همبستگي اين سازه را با ويژگيهاي شخصيتي، رفتاري و مشكلات روان شناختي تأييد كرده اند (هويت و فلت ، 1991). پژوهش در مورد کمال گرایی و اضطراب امتحان انجام نشده است اما از آنجا که کمال گرایی با عملکرد تحصیلی رابطه دارد و اضطراب امتحان نیز با عملکرد تحصیلی مرتبط است، پس می توان گفت که کمال گرایی با اضطراب امتحان مرتبط است. در این پژوهش سعی شده است که به بررسی رابطه کمال گرایی و اضطراب امتحان بهتر پرداخته شود.

بیان مسئله

به اعتقاد ساراسون و مندلر موقعيت امتحان دو نوع سائق را فرا می خواند: ابتدا سائق های تکليف محوری برانگيخته می شود که موجب بروز رفتارهايی برای انجام تکليف می گردد. دوم سائق های اضطراب آموخته شده است که اين سائق ها دو نوع پاسخ ورفتار را به وجود می آورند:
1- پاسخ های مربوط به تکليف که افراد بر اساس آن می توانند تکليف و امتحان را به پايان برساند و از اين طريق، اضطراب خود را کاهش دهد.
2- پاسخ ها و رفتارهای نامربوط به تکليف که با احساسات و هيجاناتی از درماندگی، واکنش جسمانی شدت يافته، پيش بينی و انتظار تنبيه و توبيخ، اعتماد به نفس کم و تلاشهای ضمنی برای رهايی از موقعيت امتحان مشخص می شود.
افرادی که از سائق های اضطراب قوی برخوردارند به پاسخ ها و رفتارهای نامربوط به تکليف واداشته می شوند. اين رفتارها به نوبة خود به عملکرد تحصيلی آسيب می رساند و يا آنرا مختل می سازد. اضطراب حاصل از امتحان يكي از موانع متعدد در بهره گيري ازدانسته ها، اندوخته ها واطلاعات قبلي است. گيودا و ولدلو ( 1989) اضطراب امتحان را نوعی واکنش ناخوشايند و هيجانی نسبت به موقعیت ارزيابی در مدرسه و کلاس تعريف کرده اند. اضطراب امتحان يك حالت هيجاني يا احساسی ناخوشايند است كه با مسائل رفتاري و فيزيولوژيكي توام بوده و در امتحانات رسمي يا ديگر شرايط ارزيابي تجربه مي شود.
در پژوهشهای مختلف ميزان شيوع اضطراب امتحان در دانش آموزان از 10 تا 30 درصد گزارش شده است (ابولقاسمی، 1382).
بيدل، ترنر و هیوز ( 1993) ميزان شيوع اضطراب امتحان را در دانش آموزان دورة ابتدايی 41 درصد گزارش کرده اند. ابولقاسمی و همکاران (1381) ميزان شيوع اضطراب امتحان را 3/17 درصد بدست آوردند. اكثر پژوهشگران براي اضطراب امتحان دو مؤلفه مهم ذكر كرده اند:
الف) مولفه نگراني: اين مولفه فعاليتهاي شناختي نامربوط به تكليف است كه شامل دلواپسي زياد راجع به عملكرد، پيامدهاي شكست ناشي از امتحان، افكار مربوط به تحقير خود، ارزيابي تواناييهاي خود در مقايسه با ديگران و انتظارات منفي از عملكرد مي شوند. ب) مولفه هيجان پذيري: اين مؤلفه به برانگيختگي هيجاني خود ادراكي و واكنشهاي فيزيولوژيكي خود مختار مانند تپش قلب، آشفتگي معده، سردرد، تعريق و غيره اشاره مي كند
یکی از متغیرهایی که می تواند بر اضطراب امتحان تأثیر داشته باشد. کمالگرایی است. كمال گرايي به منزلة تمايل پايدار فرد به وضع معيارهاي كامل و دست نيافتني و تلاش براي تحقق آنها (برنز ، 1980) كه با خود ارزشيابي هاي انتقادي از عملكرد شخصي همراه مي‌باشد ، تعريف شده است.
کمال گرایی دارای ابعاد خودمدار ، ديگر مدار و جامعه مدار می باشد. افراد دارای کمال گرایی خود مدار، داراي انگيزه قوي براي كمال، معيارهاي بالاي غير واقعي، كوشش اجباري و داراي تفكر همه يا هيچ در رابطه با نتايج، به صورت موفقيت هاي تام و شكست هاي تام مي باشند، بر عيوب و شكست هاي گذشته خويش تمركز مي‌كنند و معيارهاي شخصي غير واقعي را در سرتاسر حوزه رفتاري خود تعميم مي دهند. در کمال گرایی دیگر مدار که شامل عقايد و انتظارات در مورد قابليت‌هاي ديگران است (هالندر ، 1965).
تلاش کمال گرایی فرد به داشتن معيارهاي كمال گرايانه براي اشخاصي است كه براي فرد اهميت بسياري دارند (فلت و همكاران، 1991). از اين رو كمال گرايي ممكن است به روابط بين شخصي دشواري منتهي گردد. بعد جامعه مدار که اشاره به انتظارات اغراق آميز و غير واقعي دارد كه ديگران از شخص دارند. گرچه برآوردن اين انتظارات مشكل است ولي شخص بايد به اين استانداردها نائل آيد تا مورد تأييد و پذيرش ديگران قرار گيرد (فروست و همكاران،1991). نتايج تحقيقات مختلف رابطة باز خوردهاي كمال گرايانه، مخصوصاً كمال گرايي خودمدار و جامعه مدار را با اضطراب و اختلالات اضطرابي نشان داده‌اند.
نتايج تحقيقات مختلف رابطة باز خوردهاي كمال گرايانه، مخصوصاً كمال گرايي خودمدار و جامعه مدار را با اضطراب و اختلالات اضطرابي نشان داده‌اند (انتوني و همكاران، 1998).
اضطراب ممكن است به گونه اي مستقيم تر به عملكرد ضعيف منجر شود، زيرا ماهيت ارزيابي موقعيت هاي امتحان دهي توجه را به سوي پيامدهاي بالقوة منفي متوجه مي سازد. در اين مورد، اضطراب لزوماً برانگيختگي فيزيولوژيكي مترادف نيست، اما ممكن است فرايند هايي را نشان دهد كه برانگيختگي يا عوامل موقعيتي تمركز بيشتري را بر شناخت هاي منفي در طي امتحان دهي موجب شود و توجه را از پاسخ هاي ضروري براي تكليف منحرف سازد(ابوالقاسمي،1382). در پژوهش رام (2005) نشان داده شد که کمال گرایی مثبت با عملکرد تحصیلی ارتباط مثبت دارد و کمال گرایی منفی با عملکرد تحصیلی همبستگی مثبت و معنی دار دارد. بنابراین می توان گفت که کمال گرایی با اضطراب امتحان رابطه دارد.

فهرست مطالب

فصل اول: طرح تحقیق 1
1-1-مقدمه 2
1-2-بیان مسئله 3
1-3-اهمیت و ضرورت پژوهش 6
1-4- اهداف پژوهش 7
1-4-1- اهداف کلی 7
1-4-2- اهداف جزیی 7
1-5- فرضیه ها 7
1-7-متغیر ها: 8
1-8- تعاریف نظری و عملیاتی متغیرهای پژوهش 9
فصل دوم: پیشینه تحقیق 11
الف) پیشینه نظری 12
2-1-پیشینه تاریخی: 12
2-2-کمال گرایی: 13
2-3-کمال گرایی مثبت و منفی 17
2-4-کمال گرایی سالم یا ناسالم: 18
2-5- اضطراب امتحان: 18
2-6- رابطه نگرانی در مورد اشتباهات با اضطراب امتحانی: 25
2-7- رابطه تردید نسبت به اعمال با اضطراب امتحانی 28
2-8- نقش اضطراب در كاهش توانایی فرد 28
2-9-رابطه انتظارات والدین با اضطراب امتحانی 30
2-10- رابطه انتقاد والدین با اضطراب امتحانی 34
2-11- رابطه استانداردهای فردی با اضطراب امتحانی 35
2-12-رابطه کمال گرایی با اضطراب امتحان 36
ب) پیشینه نظری 39
2-13- پژوهشهای خارجی انجام شده در رابطه با کمال گرایی و اضطراب: 39
2-14-پژوهش های داخلی انجام شده در رابطه با کمال گرایی و اضطراب: 41
فصل سوم: روش پژوهش 43
3-1- مقدمه 44
3-2- جامعه آماري 44
3-3- نمونه آماري و روش نمونه گيري 44
3-4- ويژگي هاي نمونه 44
3-5- ابزار پژوهش 44
3-5-1-مقیاس چند بعدی کمال گرایی فراست 45
3-5-2- مقیاس اضطراب امتحان سارسون 46
3-6- طرح کلي پژوهش 47
3-7- روش تجزيه و تحليل داده ها 47
3-7-1- روش هاي توصيفي 47
3-7-2- روش هاي استنباطي مربوط به آزمون فرضيه ها 47
فصل چهارم: نتایج پژوهش 48
4-1- مقدمه 49
4-2- يافته هاي توصيفي 49
4-3- يافته هاي استنباطي 52
فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری 56
5-1- مقدمه 57
5-2- نتایج مربوط به فرضیه های پژوهش 57
5-3- تبيين نتايج پژوهش 58
5-4- محدودیت های پژوهش 60
5-5- پيشنهادات پژوهشی 61
5-6- راهکارها: 61
منابع 64

فهرست جدول ها

جدول 3-1. ضرايب پايايي مقیاس چند بعدی کمال گرایی فراست در پژوهش حاضر 45
جدول 4-1. شاخص های مربوط به فراوانی سنّی دانش آموزان 49
جدول 4-2. شاخص های مربوط به فراوانی پایه تحصیلی دانش آموزان شهرستان ——- 50
جدول 4-4. ضریب همبستگی و سطح معناداری بین نگرانی در مورد اشتباهات و اضطراب امتحان دانش آموزان دوره دوم متوسطه شهرستان ——- 52
جدول 4-5. ضریب همبستگی و سطح معناداری بین تردید نسبت به اعمال و اضطراب امتحان دانش آموزان دوره دوم متوسطه شهرستان ——- 52
جدول 4-6. ضریب همبستگی و سطح معناداری بین انتظارات والدین و اضطراب امتحان دانش آموزان دوره دوم متوسطه شهرستان ——- 53
جدول 4-7. ضریب همبستگی و سطح معناداری بین انتقاد والدین و اضطراب امتحان دانش آموزان دوره دوم متوسطه شهرستان ——- 53
جدول 4-8. ضریب همبستگی و سطح معناداری بین استاندارهای فردی و اضطراب امتحان دانش آموزان دوره دوم متوسطه شهرستان ——- 53
جدول 4-9. ضریب همبستگی و سطح معناداری بین نظم و ترتیب و اضطراب امتحان دانش آموزان دوره دوم متوسطه شهرستان ——- 54
جدول 4-10. نتايج تحليل رگرسيون چند گانه در پيش بيني اضطراب امتحان دانش آموزان دوره دوم متوسطه شهرستان ——- به روش ورود 54

منابع

– دلاور 1385. رابطه اضطراب با کمال گرایی
– ابوالقاسمی عباس (1383). فصلنامه تعلیم و تربیت .رابطه کمال گرایی با اضطراب
– ابوالقاسمی عباس (1382). اضطراب امتحان ، علل، سنجش و درمان
– تشکر- (1377) . بررسی رابطه ترس ازموفقیت و اضطراب امتحان
– خسروی –(2006) بررسی رابطه اضطراب آشکار با پیشرفت تحصیلی و سطح سواد والدین
– مختاری و اخوان تفتی – (1387) مقایسه اضطراب فرزندان والدین تحصیل کرده با والدین کم سواد
– تقوایی،علی (1382). برسی رابطه بین سبک های شناختی ، اضطراب ریاضی با عملکرد ریاضی در دانش آموزان پسر سال اول دبیرستان منطقه 7 آموزش و پرورش تهران ، پایان نامه کارشناسی ارشد ، دانشگاه تربیت معلم
– توسلی، نادر(1379). بررسی رابطه ترس ازموفقیت و اضطراب امتحان درداوطلبان دختر و پسر رشته ریاضی در کنکور سراسری 78-79 شهرستان رودسر ، پایان نامه کارشناسی ارشد ، دانشگاه تربیت معلم.
– خدایاری، رقیه.(1384). مقایسه اضطراب امتحان و موفقیت تحصیلی دردانشجویان با منابع کنترل درونی و بیرونی ، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی.
– خوشبخت معصومه(1386). بررسی رابطه اضطراب آشکار با پیشرفت تحصیلی و سطح سواد والدین در کودکان ، پایان نامه کارشناسی ارشد ، دانشگاه تربیت معلم تهران.
– دوراند ،وینسنت.ام و بارلو ، دیوید.اچ(1386). اختلالات اضطرابی .(ترجمه عباس رحمتی). کرمان :ودیعت
– سلیمانی ، محمد جواد(1384). بررسی فراوانی اضطراب امتحان و ارتباط آن با عملکرد تحصیلی در دانش آموزان دختر و پسر مقطع راهنمایی در نیمسال اول تحصیلی 1384-85 ، پایان نامه ی دکترای عمومی (پزشکی)، دانشگاه علوم پزشکی زاهدان.
– سموعی، راحله (1380). مقایسه اضطراب فرزندان فرهنگیان و سایر دانش آموزان . پایان نامه چاپ نشده ، شورای تحقیقات آموزش و پرورش اصفهان.
– سیف، علی اکبر (1386). روان شناسی پرورشی نوین. تهران. دوران
– شهیری طبرستانی، مصطفی و سلیمی ، سیدحسین(1381). دیدگاه والدین، انتظارات والدین اضطراب شغلی و تحصیلی ، نشریه دانش، شماره 253.
– علی محمدی، حسین (1375). بررسی رابطه اضطراب امتحان ، درونگرایی- برونگرایی دانش آموزان ، تحصیلات و شغل والدین، با پیشرفت تحصیلی دانش آموزان ، تحصیلات و شغل والدین، با پیشرفت تحصیلی دانش آموزان سال سوم راهنمایی، پایان نامه کارشناسی ارشد . دانشگاه تهران.
– فتحی آشتیانی ، علی و امامقلی وند فاطمه (1382). بررسی تاثیر شیوه های شناختی – رفتاری بر کاهش اضطراب . فصلنامه تعلیم و تربیت ، پژوهشکده تعلیم و تربیت وزارت آموزش و پرورش: شماره نوزدهم
– فتحی آشتیانی، علی و داستانی محبوبه(1388). آزمون های روانشناختی : ارزشیابی شخصیت و سلامت روان . تهران : بعثت
– کاپلان و سادوک (1374). خلاصه روان پزشکی.(ترجمه نصرت ا… پور افکاری). تهران:آزاده
– لفرانسوا،گای،ار (1384). روانشناسی برای معلمان. (ترجمه هادی فرجامی). مشهد : آستان قدس رضوی
– مینوچین.سالوادر (1373). خانواده . خانواده درمانی.(ترجمه باقر ثنایی ذاکر). تهران: امیر کبیر.
– نوابی نژاد. شکوه(1373). نظریه های روان درمانی و مشاوره. تهران: رشد.
– بشارت ، محمد علی (1381). ابعاد کمال گرای در بیماران افسرده و مضطرب. مجله علوم روان شناخی.
– بشارت ، محمد علی (1382). قابلی اعتماد (پایایی) و درستی ( اعتبار)مقیاس کمال گرایی مثبت و منفی. مجله علوم روان شناخی. دوره دوم.
– بشارت ، محمد علی (1383).برررسی رابطه کمال گرایی والدین و اضطراب امتحان دانش آموزان .مجله علوم روان شناخی. سال سی و چهارم.
– مهرابی زاده و هنرمند مهناز ، نجاریان(1378). رابطه کمال گرایی و سرسختی با سلامت روانی و عملکرد تحصیلی. مجله علوم تربیتی و روان شناسی . دانشگاه شهید چمران اهواز- صفحات 51 تا70 .
– مهرابی زاده و هنرمند مهناز، شیرزادی، جمال (1381). بررسی رابطه ساده و چند گانهمتغیرهایدکمال گرایی اضطراب صفت و حالت و افسردگی یا سردرد میگرندر دانشجویان . مجله علوم تربیتی و روان شناسی . دانشگاه شهید چمران اهواز.

-Hill, K. T. , & Sarason. B,(1990). Motivation. And education testing policy.Newyork: plenum
-Jegede, S. A, (2007). Students anxiety towards the learning of chemistry in some Nigerian secondary schools, Department of curriculum studies faculity of education university of Ado.
-Kubiszyn, T. , & Brich, G, (2007). Correlation test anxiety on self steem and achievement in the student’s. University of Boston.
-Kotaohata, M, (2005). Potential sources of anxiety for Japanese learners of English: Preliminary case Interviews with five Japanese college students in the U. S. International Christian university, Tokyo, Japan.
-Newbgin, I. , & Owens, P, (2001). self steam and anxiety in the achievement, Journal of research in personality. vol. 13, PP. 393-385.
-Terry, A. , & Travis , M. D, (1999). Solving patient problems Psychiatry. Printed in the united states of American.
-Zeidner. M,(1994). Redution of text anxiety: A first attempt at economic. Anxiety: stress & coping: In psychological abstracts, An,Vol. (1), 1-B.