بررسی فرار مالیاتی و رشد اقتصادی ایران

درآمد مالیاتی نقش بسزایی در تأمین هزینه‌های دولت دارد و این امکان را فراهم می‌کند تا دولت در راستای شکوفایی، رشد و رونق اقتصادی، سرمایه‌گذاری کند.

بررسی فرار مالیاتی و رشد اقتصادی ایران

چکیده

درآمد مالیاتی نقش بسزایی در تأمین هزینه‌های دولت دارد و این امکان را فراهم می‌کند تا دولت در راستای شکوفایی، رشد و رونق اقتصادی، سرمایه‌گذاری کند؛ اما تحقق این هدف، باوجود فرار مالیاتی باعث اختلال می‌شود فرار مالیاتی را می‌توان یکی از مظاهر فساد اقتصادی شمرد. واضح است فرار مالیاتی در مبلغ کلان و سنگین و نه مبلغ ناچیز مالیاتی صورت می‌گیرد. این استدلال نیز درست است که بیشتر افراد فرار از مالیات بر ثروت و مالیات دارایی دارند و معمولاً به‌منظور مصرف بیشتر، فرار مالیات صورت نمی‌گیرد، چون افراد ترجیح می‌دهند مبلغ فرار از مالیات را پس‌انداز و در چشم‌انداز بلندمدت استفاده کنند. تأثیر فرار مالیاتی را از دو طریق می‌توان موردمطالعه قرارداد. اول اینکه فرار از مالیات به دلیل عدم تحقق درآمد دولت، موجب کاهش سرمایه‌گذاری دولتی می‌شود؛ بنابراین می‌تواند اثر منفی بر رشد اقتصادی داشته باشد. از طرف دیگر به دلیل افزایش پس‌اندازهای خصوصی افراد، می‌تواند محرکی برای سرمایه‌گذاری خصوصی بوده و تأثیر مثبتی بر رشد اقتصادی داشته باشد…

فهرست مطالب

فصل اول: کلیات تحقیق 6
1-1- مقدمه 7
1-2- تعریف فرار مالیاتی 8
1-3- تعلق مالیاتی 10
1-4- فرق بین فرار مالیاتی و اجتناب‎ ‎مالیاتی 10
1-5- زمینه پیدایش فرار مالیاتی و اجتناب مالیاتی 12
1-5-1- پایین بودن فرهنگ مالیاتی 12
1-5-2- وجود معافیت‌های وسیع و متنوع مالیاتی 13
1-5-3- عدم ارسال اظهارنامه 14
1-5-4- اعتماد عمومی به دولت و مردم 14
1-5-5- تغییرات جمعیتی و اخلاقیات 14
1-5-6- فرار عمدی از پرداخت مالیات 15
1-5-7- نظام اطلاعاتی ضعیف 15
1-5-8- پيچيدگي و ابهام در قوانين و مقررات مالياتي ‏ 15
1-5-9- مشکلات مربوط به تشخیص علی الرس 16
1-5-10- فساد مأموران مالیاتی 16
1-5-11- تأخیر در وصول مالیات 16
1-5-12- ضعف سیاست‌های مالیاتی 17
1-5-13- عدم توجه به منابع انساني کارآمد 17
1-5-14- عدم وجود پاداش وتنبیه متناسب با عملکرد مؤديان ‏ 18
1-5-15- عدم رعایت اصول تعيين ماليات 18
1-5-16- عدم وجود سیستم‌های اطلاعاتی از وضعیت اقتصادی روز جامعه 18
1-5-17- بالابودن نرخ‌های مالیاتی 18
1-5-18- نبود نرخ‌های یکسان در بخش‌های مختلف 19
1-6- شکاف مالیاتی 19
1-7- وقفه‌های مالیاتی، تورم و تأثیرات آن 19
1-7-1- وقفه‌های قانون 20
1-7-2- وقفه‌های غیرقانونی 20
1-7-3- سایر وقفه‌ها 20
1-8- تأثیرات منفی وقفه‌های مالیاتی 20
1-8-1- کاهش ارزش واقعی درآمدهای مالیاتی 20
1-8-2- کاهش انگیزه پرداخت مالیات: 20
1-8-3- فشار مالی و روانی ناشی از عدم تخصیص بدهی مالیاتی 20
1-8-5- سیاست تأمین کسری بودجه و تشدید تورّم 21
1-9- زمینه‌های اجتماعی فرار مالیاتی 21
1-10- مالیات‌بندی بهینه و جلوگیری از فرار مالیاتی 21
1-10-1- تدوین قوانین سهل وقابل‌فهم برای مؤدیان 22
‏‏1-10-2- استفاده از مدیران اقتصادی جامعه 23
‏1-10-3- گسترش فرهنگ مالیاتی در بین مردم 24
1-10-4–تدوین تشویقات وجرائم متناسب با عملکرد مؤدیان 25
‏1-10-5- آموزش کارکنان سازمان امور مالیاتی 25
1-10-6- برگزاری همایش‌ها و کارگاه‌های آموزشی متعدد و انتشار مقالات مختلف 26
‏1-10-7- استقرار نظام تشویقی برای پیشگامان نظام جدید 26
1-10-8- ساده نمودن روش‌های اخذ مالیات و حذف روش‌های زائد 26
1-10-9- کاهش زمان وصول مالیات از مرحله تشخیص 26
1-10-10- ضمانت اجرایی 26
1-10-11- کنترل و نظارت 28
فصل دوم: بررسی ساختار نظام مالیاتی کشور و مشکلات فراروی آن 29
2-1- تعریف مالیات 30
2-2- برخی از انواع مالیات‌ها و اثرات اقتصادی هرکدام در جامعه 31
2-2-1- مالیات بر ارزش 31
2-2-2- مالیات بر دارایی 31
2-2-3- مالیات بر درآمد 31
2-2-4- مالیات بر کالاهای لوکس 31
2-2-5- مالیات تورّمی 32
2-2-6- مالیات بر ارزش افزوده 32
2-2-7- مالیات پیگو 32
2-2-8- مالیات بر درآمد اتفاقی 32
2-2-9- مالیات سرانه 33
2-3- انواع روش‌های مالیات‌بندی 33
2-3-1- مالیات مستقیم 33
2-3-2- مالیات غیرمستقیم 33
2-3-3- مالیات تصاعدی 33
2-3-4- مالیات تناسبی (ثابت) 33
2-3-5- مالیات نزولی 33
2-3-6- مالیات تکلیفی 34
2-4- انواع مالیات‌ها در ایران 34
2-4-1- مالیات‌های مستقیم 34
2-4-2- مالیات‌های غیرمستقیم 45
2-5- شبه مالیات 47
2-6- برخی از مشکلات موجود در نظام مالیاتی کشور 48
2-6-1- مشکلات قانون مالیات‌ها، معافیت‌ها 48
2-6-2- مالیات سالانه املاک 48
2-6-3- مالیات بر درآمد اجاره املاک 49
2-6-4- مالیات بر ارث 50
2-6-5- مالیات بربسازوبفروشی 51
2-6-6- مالیات بر درآمد کشاورزی 51
2-6-7- مالیات بر حقوق 51
2-6-8- مالیات بر درآمد مشاغل 52
2-6-9- نرخ‌های مالیات بر درآمد 52
2-6-10- تسلیم اظهارنامه 54
فصل سوم: فرار مالیاتی در ایران 56
3-1- اقتصادی زیرزمینی زمینه‌ساز فرار مالیاتی 57
3-2- فرار مالیاتی و گسترش بازار سیاه 58
3-3- فرار مالیاتی ایرانی‌ها 60
3-3-1- نگهداری دو دسته دفاتر و مدارک برای ثبت معاملات 60
3-3-2- انجام کار قاچاق با وجه نقد 60
3-3-3- انجام معاملات پایاپای 61
3-3-4- کمتر گزارش کردن انعام‌ها (پاداش) 61
3-3-5- معاملات نقدی 61
3-4- پديده فرار مالياتي و سياستي که دولت‌ها بايد اتخاذ کنند 62
3-5- ریشه‌یابی فرار مالیاتی در ایران 65
3-5-1- ابهامات قانونی (قانون مالیات مستقیم) 65
3-5-2- عدم کنترل برگردش پول، کالا و خدمات در جامعه 66
3-5-3- ارتباط بین مالیات‌دهندگان و مأموران مالیاتی 66
3-5-4- حقوق و مزایای اندک مأموران مالیاتی 66
3-5-5- عدم مقبولیت عامه سیستم مالیاتی 67
3-6- آن‌ها فرار مالیاتی را بر قانون را ترجیح می‌دهند 67
3-7- معاف مالیاتی به ضرر دولت و مردم 69
3-8- قانون به نفع دارایی به ضرر اقتصاد 70
3-9- فرهنگ مالیاتی در گرو عدالت مالیاتی 70
3-10- جلوگیری از فرار مالیاتی و گسترش عدالت اجتماعی 71
3-11- مشکلات موجود نظام مالیاتی کشور 71
3-12- چشم‌انداز وضعیت مطلوب نظام مالیاتی کشور 73
3-13- اصلاح قوانين براي جلوگيري از فرار مالياتي 74
3-14- پیشنهاد و نتیجه گیری 78
منابع و مآخذ 82

منابع و مآخذ

1. انبار لویی، محمد کاظم، آسیب شناسی مالیه عمومی، انتشارات ترمه، سال 1387
2. آبنار، شهیاد، فرار مالیاتی و گسترش اقتصاد بازار سیاه، نشریه اخبار 20/5/84
3. پژویان، جمشید، چالش های نظام مالیاتی در اقتصاد ایران، فصلنامه مجلس و پژوهش، سال یازدهم، شماره 45، 1384، ص 11
4. حاجی پور، پروین، مقاله، آن‌ها فرار مالیاتی را برقراری قانون ترجیح می‌دهند، نشریه انتخاب 20/6/78
5. دادگر گرما جانی، یدالله، مالیه عمومی و اقتصاد دولت، انتشارات ترمه، سال 1386
6. رستمی، ولی و ایزدی، سلمان. (1391). قلمرو قوانین مالیاتی در زمان. فصلنامه پژوهش حقوق عمومی. مقاله 3، دوره 14، شماره 36، بهار 1391، صفحه 80-57.
7. رنگ ریز، حسن، خورشیدی غلام حسین، مالیه عمومی و تنظیم خط مشی دولت، انتشارات ترمه 1385
8. سهراب ممان، اسحاق. (1394). درآمدهای مالیاتی و نقش آن در توزیع درآمد در ایران. پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
9. طباطبایی یزدی، رؤیا، سیاست‌های مالیاتی در کشورهای درحال‌توسعه واستفاده از تجارب کشورهای توسعه‌یافته، فصلنامه مجلس و پژوهش، سال یازدهم، شماره 1384،45
10. طهماسبی، فرهاد، برسی ترکیب درآمد مالیاتی ایران طی سال 1357 تا-1380 دفتر مطالعات طرح مالیات بر ارزش افزوده سازمان امور مالیاتی کشور
11. عرب مازار، علی اکبر، در اندیشه نظام مطلوب مالیاتی، فصلنامه مجلس و پژوهش، سال یازدهم، شماره 45، 1384، ص 27
12. میرمحمدی سید محمد و جنتی نادر. (1395). مروری بر تجربه اصلاح نظام مالیاتی در ایران و جهان با تاکید بر مدرنیزاسیون دستگاه مالیاتی. پژوهشنامه مالیات/شماره سی ویکم (مسلسل 79).
13. نورانی، سید محمد رضا، فرار مالیاتی و رشد اقتصادی در ایران، مرکز پژوهش مجلس شورای اسلامی،1387