بررسی عوامل موثر بر افزایش سطح اتکا حسابرسان مستقل بر کار حسابرسی داخلی از دیدگاه حاکمیت شرکتی

هدف اين تحقیق، بررسی عوامل موثر برافزایش سطح اتکای حسابرس مستقل برحسابرسی داخلی است

بررسی عوامل موثر بر افزایش سطح اتکا حسابرسان مستقل بر کار حسابرسی داخلی از دیدگاه حاکمیت شرکتی

چکیده

اتکای حسابرس مستقل برحسابرسی داخلی باعث صرفه‌جویی در هزينه و ارائه خدمات بيشتر به صاحب‌کار با همان هزينه می‌شود. استفاده بهينه از كار حسابرسان داخلي می‌تواند كارايي و اثربخشي حسابرس مستقل را بهبود بخشد و ارزش حسابرس داخلي را براي صاحب‌کار افزايش دهد. هدف اين تحقیق، بررسی عوامل موثر برافزایش سطح اتکای حسابرس مستقل برحسابرسی داخلی، است. روش تحقيق پيمايشي بوده و با استفاده از ابزار پرسشنامه، داده‌های لازم گردآوري شده است و براي آزمون فرضيات پژوهش از آزمون تک نمونه‌ای t، ضريب همبستگي پيرسون و رگرسيون چندگانه استفاده شد. نتايج پژوهش نشان داد که متغیرهای استقلال و بی‌طرفی، صلاحیت، عملکرد کاری، اثربخشی حسابرسان داخلی و سطح ریسک ذاتی صاحب کار، بر افزایش سطح اتکا حسابرس مستقل بر حسابرسی داخلی مؤثر هستند. همچنین نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد که استقلال و بی‌طرفی حسابرسان داخلی قویی‌ترین متغیر پیش بین و اثربخشی حسابرسی داخلی ضعیف‌ترین متغیر پیش بین می‌باشد.
واژگان کلیدی: حسابرس داخلی، حسابرس مستقل، اتکا حسابرس مستقل برحسابرس داخلی

مقدمه

نيازهاي اطلاعاتي و انتظارات گروه‌های گوناگون درون سازماني و برون‌سازمانی استفاده‌کننده از صورت‌های مالي مانند مديران، سرمایه‌گذاران، اعتباردهندگان و دولت زمینه‌ساز گزارشگري مالي در واحدهاي اقتصادي است. در حال حاضر اطلاعات مورد نياز استفاده‌کنندگان مختلف در قالب صورت‌های مالي اساسي در اختیار آن‌ها قرار می‌گیرد .اطلاعات صورت‌های مالي زماني براي استفاده كنندگان مؤثر است كه از ويژگي كيفي قابليت اعتماد و اطمينان برخوردار باشد. استفاده‌کنندگان صورت‌های مالي هنگامي می‌توانند به اطلاعات صورت‌های مالي اتكا كنند كه شخصي مستقل، ذيصلاح و بی‌طرف نسبت به ميزان اعتبار اين اطلاعات، نظر حرفه‌ای ارائه كرده باشد .در سيستم هاي اقتصادي كنوني، وظیفه‌ی اظهارنظر نسبت به صورت‌های مالي به حسابرسان مستقل واگذار شده است. حسابرسي از اركان اساسي فرايند پاسخگويي به استفاده‌کنندگان اطلاعات حسابرسي شده است، زيرا پاسخگويي مستلزم وجود اطلاعات معتبر و قابل‌اتکاست و قابليت اتكاي اطلاعات به دلايل زيادي نيازمند بررسي آن‌ها توسط شخصي مستقل از تهیه‌کننده‌ی اطلاعات است. در فرايند تهيه اطلاعات به موقع، مربوط و قابل‌اتکا يكي از عواملي كه می‌تواند به حسابرسان مستقل كمك كند و باعث شود كه فعاليت آن‌ها از كيفيت، كارآمدي و اثربخشی لازم برخوردار باشد، وجود واحد حسابرسي داخلي در شركت صاحب کار و ارتباط هر چه بيشتر اين واحد با حسابرسان مستقل است.

بیان مسئله

یکی از مهم‌ترین کنترل‌های داخلي که امروزه در اکثر کشورهاي پيشرفته و شرکت‌های بزرگ مورد استفاده قرار می‌گیرد، حسابرسي داخلي است که می‌تواند تأثیرات قابل‌ملاحظه‌ای بر برآوردن نيازهاي استفاده‌کنندگان از نتايج حاصل از عمليات شرکت بگذارد.
انجمن حسابرسان داخلی امریکا (IIA) در سال 2011 حسابرسی داخلی را این‌گونه تعریف می‌کند:
«حسابرسی داخلی، یک فعالیت اطمینان‌بخش و مشاوره‌ای مستقل وبی طرف است که باهدف ارزش افزایی و بهبود عملیات سازمان انجام می‌شود. حسابرسی داخلی با به‌کارگیری شیوه‌ای اصولی و نظام‌مند برای ارزیابی وبهبوداثربخشی فرایندهای حاکمیت، کنترل و مدیریت ریسک، سازمان را برای دستیابی به اهداف یاری می‌کند» (عالی نژاد،1390).
…

…
سازمان¬های حرفه‌ای در کشورهای دیگر نیز این موضوع مهم را مورد توجه قرار داده¬ و استانداردهای حسابرسی متناسب را صادر کرده¬اند. برای مثال، انجمن حسابداران رسمی کانادا بیان می¬کند که حسابرسان مستقل ممکن است به طور کلی، به کار حسابرسان داخلی زمانی که آزمون و بررسی سیستم کنترل داخلی را شامل می¬شود، اتکا کنند. بنیاد تحقیق حسابداری استرالیا ، استاندارد شماره¬ی دو رویه¬های حسابرسی را برای استفاده از کار حسابرسان داخلی صادر کرده است. در این استاندارد آمده است که اگر حسابرس مستقل علاقمند به استفاده از کار حسابرسی داخلی است، باید یک ارزیابی دوگانه از عملکرد آن به عمل آورد. اول، یک ارزیابی عمومی از معیارهای تعیین¬شده شامل جایگاه سازمانی، حیطه¬ی وظایف، صلاحیت حرفه‌ای و مراقبت حرفه¬ای، به عمل آورد. دوم، یک ارزیابی خاص از کار حسابرسی داخلی با مطالعه¬ی کار برگ‌های نهایی و با آزمون دوباره¬ی کار حسابرسان داخلی، انجام دهد (انصاری و همکاران، 1388).
با توجه به مطالب مطرح‌شده در مورد اهمیت حسابرس داخلی برای گروه‌های مختلف استفاده‌کننده، بالاخص ازنظرحسابرس مستقل این تحقیق درپی پاسخگویی به این سوال است که کدام عوامل از نظر حسابرس مستقل که به عنوان یکی از اصلی‌ترین استفاده‌کنندگان از خدمات حسابرسی داخلی می‌باشد، می‌تواند باعث اتکای بیشتر حسابرس مستقل برحسابرسی داخلی شود؟

فهرست

چکیده 1
فصل اول: کلیات تحقیق 2
1-1 مقدمه 3
1-2 بیان مسئله 3
1-3 ضرورت انجام تحقیق 6
1-4 اهداف تحقیق 7
1-6 فرضیه‌های تحقیق 8
1-7 متغیرهای تحقیق و نحوه اندازه‌گیری آن‌ها 9
1-7-1 متغیر وابسته 10
1-7-2 متغیرهای مستقل 10
1-8 روش وابزارگردآوری داده ها 11
1-9 جامعه آماری وروش نمونه‌گیری 11
1-9-1 حجم نمونه وروش محاسبه 12
1-10 ابزارتجزیه وتحلیل 12
1-11 خلاصه فصل و چهارچوب فصول آتی 12
فصل دوم: مروری بر تحقیقات انجام شده 13
2-1 مقدمه 14
2-2 حسابرس مستقل 15
2-2-1 تعریف حسابرسی 15
2-2-2 حسابرسی مستقل 16
2-2-3 اهداف حسابرسی 16
2-2-3-1 بيان هدف حسابرسی 16
2-2-3-2 اهداف پنهانی حسابرسی 17
2-2-3-3 تحول هدف‌های حسابرسی 18
2-2-4 نقش حسابرس مستقل 19
2-2-4-1 نقش عام اجتماعی و اقتصادی حسابرسی 19
2-2-4-2 نقش خاص اجتماعی حسابرسی 20
2-2-4-3 نقش اقتصادی کلی رسیدگی و حسابرسی 20
2-2-4-4 نقش اقتصادی خاص حسابرسی 21
2-2-4-5 نقش بیمه سیاسی حسابرسی 21
2-2-4-6 نقش روانشناسی رسیدگی و حسابرسی 22
2-2-4-7 نقش اعتبار دهی حسابرسی 22
2-2-5 جایگاه حسابرس مستقل 23
2-2-5-1 عوامل توجیه‌کننده تقاضا برای حسابرسی 23
2-2-5-2 استفاده‌كنندگان از خدمات حرفه‌اي و تخصصي 24
2-3 حسابرس داخلی 25
2-3-1 تعریف حسابرسی داخلی 25
2-3-2 سیر تحول حسابرسی داخلی در طول تاریخ 26
2-3-3 نقش حسابرسی داخلی در ارزیابی کنترل‌های داخلی 27
2-3-4 عملیات حسابرسی داخلی و تأثیر آن بر کیفیت کنترل داخلی 29
2-3-5 کمیته حسابرسی 31
2-3-6 نقش حسابرسی داخلی در حاکمیت شرکتی 32
2-3-7 همکاری بین حسابرس مستقل و داخلی 34
2-3-8 ضرورت اتكا به كار حسابرسان داخلي 35
2-3-9 تاکید استانداردها حسابرسی به اتکای حسابرس مستقل برحسابرسی داخلی 36
2-3-10 حوزه‌های همکاری بین حسابرس مستقل و حسابرسی داخلی 37
2-4 پیشینه تحقیق 39
2-4-1 پیشینه تحقیق های داخلی 39
2-4-2 پیشینه تحقیق های خارجی: 40
2-5 خلاصه فصل 45
فصل سوم: مواد و روش ها 46
3-1 مقدمه 47
3-2 روش تحقيق 47
3-2-1 روش و ابزار گردآوری داده‌ها 48
3-2-2 جامعه و نمونه آماري 48
3-2-2-1 حجم نمونه 49
3-2-3 طراحی پرسشنامه و استفاده از طیف لیکرت 50
3-2-4 روايي و پایایی پرسش‌نامه 51
3-2-4-1 اعتبار و روايي 51
3-2-4-2 پایایی 52
3-3 فرضیه‌های تحقیق 52
3-4 متغایرهای تحقیق و نحوه اندازه‌گیری آن‌ها 54
3-4-1 متغیر وابسته 54
3-4-1-1 اندازه‌گیری سطح اتکای حسابرس مستقل برحسابرسان داخلی 55
3-4-2 متغیرهای مستقل 56
3-4-2-1 استقلال و بی‌طرفی حسابرس داخلی 56
3-4-2-2 صلاحیت حسابرس داخلی 57
3-4-2-3 عملکرد کاری حسابرس داخلی 57
3-4-2-4 اثربخشی حسابرسی داخلی 58
3-4-2-5 سطح ریسک ذاتی صاحب کار 58
3-5 روش‌های تجزيه و تحليل داده‌ها 59
3-5-1 مقیاس اندازه‌گیری 59
3-5-2 مقیاس مورد استفاده ونحوه نمره دهی 60
3-5-3 روش آماری تحلیل دادهها 61
3-5-3-1 ضریب همبستگی 62
3-5-3-2 رگرسیون 63
3-5-3-2-1 رگرسیون چند متغیره 64
3-5-3-2-2 کاربرد رگرسیون در تحقیق 64
3-5-3-2-3 روش تخمين پارامترهاي مدل رگرسيون ( ) 65
3-5-3-2-4 بررسي فروض رگرسيون خطي 65
3-5-3-2-5 نرمال بودن اجزاي خطا 66
3-5-3-2-6 خود همبستگی يا همبستگي سریالی 66
3-5-3-2-7 ناهمسانی واريانس 67
3-5-3-2-8 هم خطی 67
3-5-4 آزمون فرضيات تحقيق 68
3-5-4-1 آزمون فرضیه‌ی اول 69
3-5-4-2 آزمون فرضیه‌ی دوم 69
3-5-4-3 آزمون فرضیه‌ی سوم 69
3-5-4-4 آزمون فرضیه‌ی چهارم 70
3-5-4-5 آزمون فرضیه‌ی پنجم 70
3-6 خلاصه فصل 70
فصل چهارم: نتایج 72
4-1 مقدمه 73
4-2 آمار توصیفی 73
4-2-1 پايايي پرسش نامه 77
4-3 آمار استنباطی 77
4-3-1 آزمون T تک نمونه‌اي 77
4-3-2 بررسی نرمال بودن جملات خطا 79
4-3-3 تحلیل رگرسیون 79
4-3-3-1 بررسي فروض رگرسيون خطي 80
4-3-3-2 هم خطی 80
4-3-3-3 خود همبستگي 81
4-3-3-5 بررسی ناهمسانی واریانس ها 82
4-4 نتایج آزمون فرضیه‌های تحقیق 82
4-4-2 نتایج آزمون فرضیه‌ی دوم 84
4-4-4 نتایج آزمون فرضیه‌ی چهارم 85
4-4-5 نتایج آزمون فرضیه پنجم 86
4-4-6 بررسي اولویت‌بندی تأثير در متغير سطح اتکاي حسابرسان مستقل به حسابرسان داخلي 86
4-5 خلاصه فصل 88
فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری 89
5-1 مقدمه 90
5-2 تفسیر نتایج پژوهش 90
5-2-1 نتایج به دست آمده از آزمون T تک نمونه‌اي 91
5-2-2 نتایج آزمون فرضیه‌ی اول 92
5-2-3 نتایج آزمون فرضیه‌ی دوم 92
5-2-4 نتایج آزمون فرضیه‌ی سوم 93
5-2-5 نتایج آزمون فرضیه‌ی چهارم 93
5-2-6 نتایج آزمون فرضیه‌ی پنجم 93
5-3 پیشنهادهای حاصل از تحقیق 94
5-3-1 پیشنهادهای کاربردی 94
5-3-2 پيشنهادها براي تحقیق های آتی 96
5-3-3 محدودیت‌های تحقیق 96
منابع 97
پیوست ها 101

منابع

ارباب سلیمانی، عباس؛ نفری، محمود. (مترجم).1384. اصول حسابرسي، جلد اول، چاپ هفدهم، تهران: انتشارات مركز تحقيقات تخصصي حسابداري و حسابرسي سازمان حسابرسي.
انصاری، عبدالمهدی؛ شفیعی، حسین. 1388. بررسي تاثيرمتغيرهاي حسابرسي داخلي بر برنامه حسابرسي. بررسی‌های حسابداري و حسابرسي، دوره 16، شماره 58، زمستان 1388، ص ص 21 تا 34.
پاكروان، لقمان . 1391، حسابرسي معياري براي بيان واقعیت‌های اقتصادی، روزنامه دنياي اقتصاد، شماره 2858، صفحه 9.
حساس یگانه، یحیی؛ علوی طبری، سید حسین. 1382. رابطه بین منابع صرف شده برای حسابرسی داخلی و مخارج حسابرسی مستقل. مطالعات حسابداری، شماره 4، ص ص 71 تا 96.
حساس یگانه، یحیی؛ خالقی، احمد. 1383. فاصله انتظارتی بین حسابرسان و استفاده‌کنندگان از نقش اعتبار دهی حسابرسان مستقل. مجله بررسی‌های حسابداری و حسابرسی، سال یازدهم، شماره 35.
حساس یگانه یحیی، فلسفه حسابرسی، انتشارات علمی و فرهنگی، 1384
حافظ نیا، محمدرضا .۱۳۸۵. مقدمه‌ای بر روش تحقیق در علوم انساني، چاپ دوازدهم. تهران: سازمان مطالعات و تدوین کتب علوم انساني دانشگاه‌ها) سمت__(1383). ميزگرد حسابرسي داخلي، مجله حسابرس، شماره 24، صفحات 24 تا 36
جبار زاده، سعید؛ نجات‌بخش، حسین؛ سلیمانی، بهزاد؛ تدین، شهاب. 1391. اهميت حسابرسي داخلي، گامي در جهت افزايش قابليت اتكاي حسابرسان مستقل بر کار حسابرسان داخلي، فصلنامه حسابدار رسمی، شماره 16، ص ص 76 تا 84.
رجبی، رشیدالدین؛ صابری، مریم. 1391. ساختار گزارشگری مالی و گزارش حسابرس. مجله حسابرس، شماره 62، ص ص 111-118
رحیمیان، نظام‌الدین؛ توکل نیا، اسماعیل. 1391. نقش حسابرسی داخلی در کیفیت سیستم کنترل داخلی. مجله حسابرس، شماره 59، ص ص 104-113
سازمان حسابرسی، ارزیابی کار واحد حسابرسی داخلی، استاندارد حسابرسی شماره 610 )1389(،http://www.iacpa.ir
عالی نژاد،احمد (1390). «ترجمه» استانداردهای بین‌المللی حسابرسی داخلی نسخه 2011.
قره خاني، محسن. (1390). جايگاه حسابرسي، http://www.mefa.ir.
میر آقایی، مهتاب سادات. 1391. نقش حسابرسی داخلی درحاکمیت شرکتی، مجله حسابرس، شماره 62، ص ص 1-6
نیکبخت، محمدرضا؛ معاذی نژاد، محمد. 1387. عوامل موثر بر اتکای حسابرسان مستقل بر کار حسابرسان داخلی، دو فصلنامه تحقیقات مالی، دوره 10، شماره 26.
نيكخواه آزاد، علي. (1379). بيانيه مفاهيم بنيادي حسابرسي. نشريه شماره 121، چاپ دوم، انتشارات سازمان حسابرسي

منابع لاتین :
Abdulrahman A.M. Al-twaijry & John A. Brierly & David R.Gwilliam(2004), An Examination of the Relationship between Internal and External Audit in the Saudi Arabian Corporate Sector, Managerial Auditing Journal, Vol.19 No.7.
Albercht, W. S., & Stile, J. D. (1993). What do internal auditors need to know? Internal Auditors, 50, PP. 22-26.
Carey, P., Subramaniam, N. & Ching, K.W.C. (2006). Internal audit outsourcing in Australia. Accounting & Finance, 46, 11-30
Clay R.J. & D.L. Haskin (1981), Can Internal Auditors Reduce External Audit Costs, The Internal Auditor, and April.
Cushing, B. E., & Loebbecke, J, K. (1983). Analytical appioaches to audit risk: A survey and analysis. Auditing: A Journal of Practice &Theory, Fall, PP. 23-41
DeZoort, F.T., Hermanson, D.R., Archambeault, D.S. & Reed, S.A. (2002). Audit Committee Effectivness: A synthesis of the empirical audit committee literature. Journal of Accounting Literature, 21.
Drogalas G., P. Pantelidis, R. Vouroutzidou, E. Kesisi, Assessment of Corporate Governance via Internal Audit, Chios, Greece, Conference Proceedings Available at: http://www.drogalas.gr/en/publications/conferences/assessment-of-corporate-governance-via-internal-auditing, 2011
Edge W. R., & Farley, A. A. (1991). External auditor evaluation of the internal Audit function. Accounting and finance, PP. 69-83.
El-Hussein E. El-Masry and Kathryn A. Hansen(2008), Factors Affecting Auditors’ Utilization of Evidential Cues Taxonomy and Future Research Directions, Managerial Auditing Journal, Vol. 23 No. 1
Fadzil F.H., H. Haron; M. Jantan, Internal Auditing Practices and Internal Control System, Managerial Auditing Journal, 20 (8), 2005, p. 844
Felix, W., Gramling, A. A., & Maletta, M, J. (2001). The contribution of internal audit as a determinant of external audit fees and factors influencing this contribution. Journal of Accounting Research, 39, PP. 250-274.
Felix, W., Gramling, A. A., & Maletta, M, J. (2001). The contribution of internal audit as a determinant of external audit fees and factors influencing this contribution. Journal of Accounting Research, 39, PP. 250-274.
Gaumnitz, B. R. (1982). Auditor consensus in internal control evaluation and audit program planning. Journal of Accounting Research, 20, PP. 745-755.
Gibbins M. & F.M. Wolf (1982), Auditors Subjective Decision Environment – The Case of a Normal External Audit, Accounting Review, January.
Gramling A.A. and P.M. Mayers, Internal Auditors Assessment of Fraud Warning Signs: Implications for External Auditors, The CPA Journal, 73(6), 2003, pp. 4-20
Gramling, A. (1999). External auditors reliance on work performed by internal auditors. Auditing: A Journal of Practice & Theory, 18, PP.
Ibrahim E.E., Corporate Governance Practices and Auditor’s Client Acceptance Decision: Empirical Evidence from Egypt, Corporate Governance, 11(2), 2011, pp. 171-183
Jang-Hua Hung & Hui-Lin Han (1988), An Empirical Study on Effectiveness of Internal Auditing for Listed Firms in Taiwan, Internal Audit Conference.
Krishnamoorthy, G. (2002, March). A multistage approach to external auditors’ evaluation of the internal audit function. Auditing : A Journal of Practice and Theory, 21, PP. 95-121.
Leung P., B.J. Cooper, and P. Robertson, The Role of Internal Auditing in Corporate Governance and Management, RMIT Publishing, Melbourne, 2004
Macchiaverna, P. (1978). Corporations and their outside auditors: A changing relationship. Internal Auditors, 13, PP. 46-58.
Maletta, M. J. (1993). An examination of auditors decisions to use internal auditors as assistants: The effect of inherent risk. Contemporary Accounting Research, 9, PP. 508-525.
Maletta, M. J., and T. Kida. (1993). The effect of risk factors on auditors configural information processing. The Accounting Review, July, pp. 681-691.
Margheim, Loren L. (1984), an Empirical Study of External Auditor Reliance on Internal Audit, Arizona State University.
Messier, W. F., & Schneider, A. (1988). A hierarchical approach to the external Auditors evaluation of the internal auditing function. Contemporary Accounting Research, 4, PP. 337-353.
Mihret,D.(2011, March).Reliance of External Auditors on Internal Audit Work:A Corporate Governance Perspective. International Business Research, pp.67-79
Paape L., J. Scheffe, and P. Snoep, The Relationship between Internal Audit Functions and Corporate Governance in the EU – a Survey, International Journal of Auditing, 7, 2003, pp. 247-262
Paul R.Brown (1983), Independent Auditor Judgment in the Evaluation of Internal Audit Function, Journal of Accounting Research, Vol. 21 No. 2.
Rashad Abdel-Khalik, Doug Snowball, John H. Wragge Source(1983), The Effects of Certain Internal Audit Variables on the Planning of External Audit Programs Author(s), The Accounting Review, Vol. LVIII No
Rebele, J. E. J. A, Heintz, and G. E. Briden. (1988). “Independent auditor sensitivity to evidence reliability”. Auditing: A Journal of Practice &Theory, 8, PP. 43-52
Rusak, A. & Johnson, R. (2007). The Responsibilities of Audit Committees, in Jonson, R. (Ed.), Readings in Auditing. John Wiley & Sons Australia Ltd, Milton Qld.
Sawyer B.L(2003)., Sawyer’s Internal Auditing, The Practice of Modern internal Auditing, The Institute of Internal Auditors, 5th ed., pp. 1061-1102
Schneider, A. (1984). Modeling external auditors evaluations of Internal auditing. Journal of Accounting Research, 22, PP. 911-919.
The Council of the Institute of Chartered Accountants of India, Standards on Internal Audit (SIA), Standard on Internal Audit (SIA) 12, Internal Control Evaluation.
Uecker, W. C., Brief, A. P., & Kinney, W. R. (1981, July). Perception of the internal and external auditor as a deterrent to corporate irregularities. The Accounting Review, PP. 465-478.
Wallace, W. A. (1984, March- April). Internal auditors can cut outside CPA costs. Harvard Business Review, PP. 16-20.
Yassin N., M. Ghanem, L. Rustom, The Role of Internal Audit Function in Corporate Governance: An Empirical Study on Commercial Banks in Lebanon, International Conference- Orlando, available at: http://www.aabri.com/OC2012Manuscripts/OC12069.pdf, 2012