اجرای حکم غیابی در حقوق ایران

این پایان نامه به صورت توصیفی تحلیلی به بررسی اجرای حکم غیابی در حقوق ایران می پردازد

اجرای حکم غیابی در حقوق ایران

چکیده

شناسایی حق واخواهی در قانون آیین دادرسی مدنی، نشان از توجه قانونگذار به حفظ حقوق احتمالی شخصی است که در جلسه دادرسی حاضر نگردیده و فرصت دفاع نداشته و حکم نسبت به او به صورت غیابی صادر شده است این پایان نامه که به صورت توصیفی تحلیلی به بررسی اجرای حکم غیابی در حقوق ایران می پردازد، اجرای حکم غیابی را به موجب تبصره‏ی ۲ م ۳۰۶ ق آ.د.م منوط به اخذ تأمین مناسب یا معرفی ضامن معتبر می‏باشد. همچنین به موجب بند الف و ب م ۳۸۶، م ۴۲۴ و بند ب م ۴۳۷ همین قانون به ترتیب جهت اجرا یا تأخیر اجرای حکم مورد فرجام، تأخیر اجرای حکم مورد اعتراض ثالث و اجرای حکم مالی مورد اعاده‏ی دادرسی، حسب مورد امکان دارد یا لازم است تأمین مناسب،‌ اخذ شود. در رابطه با شرایط صدور حکم غیابی، در مرحله بدوی و تجدیدنظر، ابهامات زیادی وجود دارد. لذا در این پژوهش، ضمن بیان ماهیت و آیین دادرسی واخواهی، شرایط صدور حکم غیابی و نحوه اجرای حکم صادره در مرحله واخواهی و مسایل مربوط به تأمین مذکور، مورد بررسی قرار گرفته است.
کلید واژه: اجرای حکم ،حکم غیابی،آیین دادرسی مدنی، قانونگذار،ضامن، اعتراض ثالث.

بیان مساله

در دادرسی مدنی، اصول متعددی حاکم است که اجرای آنها جهت اجرای عدالت ضروری است و فقدان هر یک از آن اصول نشانگر نقص نظام دادرسی است ، دادرسی در سیستم قضایی کشور ما حضوری است، یعنی خوانده یا وکیل او باید در مراحل دادرسی حاضر شده و یا لایحه دفاعیه تقدیم نمایند، استثنا تحت شرایطی رسیدگی غیابی و رأی غیابی به رسمیت شناخته شده است، با ضرورت رسیدگی غیابی در بعضی موارد و همچنین ضرورت حفظ حقوق محكوم عليه غایب، قانون گذار تحت شرایط و ضوابط خاصی برای حفظ حقوق محكوم عليه رأی غیابی، حقی تحت عنوان واخواهی قرار داده است، پس از آن که حکم غیابی صادر شد این حکم واجد آثاری است که محکوم علیه یا محکوم له و یا هر دو آنان را در بر می گیرد. اثر حکم غیابی ایجاد حق و تکلیف برای طرفین حکم غیابی است، این حقوق و تکالیف بیشتر به نحوه استفاده از حقی به نام واخواهی بر می گردد، در قانون آیین دادرسی مدنی نیز مقررات مرتبط با حکم غیابی پیش بینی شده، اما ضوابط و مقررات مربوط به آن به طور ناقص و بدون توجه کافی به اهمیت آن تدوین گردیده است و آن گونه که باید، حقوق و تکالیف طرفین دادرسی را مشخص نموده که این موضوع سبب ایجاد اختلاف نظر بین حقوق دانان و قضات محترم در برخی از ضوابط، شرایط و آثار حکم غیابی شده است.
بنابراین می توان گفت على رغم اهمیت واخواهی و کاربرد وسیع آن در محاکم، قانونگذار در تدوین مقررات مربوط به آن دقت لازم را بعمل نیاورده است. برای نمونه در رابطه با ماهیت واخواهی، حکمی را بیان نموده است، لذا برخی حقوقدانان آنرا یک مرحله مستقل دادرسی میدانند و برخی، آن را ادامه مرحله قبلی تلقی می کنند. همچنین در رابطه با شرایط صدور حکم غیابی، در مرحله بدوی و تجدید نظر، ابهامات زیادی وجود دارد؛ به عنوان مثال جایی که خوانده بدون حضور در جلسه دادگاه، مبادرت به ارسال لایحه جهت تجدید جلسه و با اعلام نشانی جدید نموده و یا دادخواست متقابل تقدیم می نماید اختلاف است که آیا این امر سبب زوال وصف غیابی رسیدگی می شود یا خیر؟ از جمله ایرادات دیگری که به قانونگذار وارد است، این می باشد که اجرای حکم غیابی را در صورت ابلاغ قانونی حکم یا اجراییه، منوط به معرفی ضامن معتبر یا اخذ تأمين متناسب از محکوم له نموده است ولی مسایل مربوط به این تأمین، مانند مرجع و زمان اخذ تأمین و مدت زمانی که این تأمین باید باقی بماند. مشخص نشده است. لذا در این پژوهش، ضمن بیان ماهیت و آیین دادرسی واخواهی، شرایط صدور حکم غیابی و نحوه اجرای حکم صادره در مرحله واخواهی و مسایل مربوط به تأمین مذکور، مورد بررسی قرار گرفته است.

فهرست مطالب

چکیده 1
فصل اول: کلیات 2
1-1-بیان مساله 3
3-1-اهمیت و ضرورت تحقیق 5
4-1-سوالات تحقیق 5
5-1-فرضیات تحقیق 6
6-1-اهداف تحقیق 6
7-1-روش تحقیق 6
8-1-سازماندهی تحقیق 6
فصل دوم : مفهوم شناسی 8
1-2-مفاهیم 9
1-1-2-مفهوم رای 9
2-1-2-حکم غیابی و واخواهی 10
3-1-2-مفهوم حکم غیابی در دادرسی های کیفری 12
4-1-2-مفهوم واخواهی 13
2-2-تاریخچه دادرسی غیابی و واخواهی در قوانین موضوعه ایران 13
1-3-2- فلسفه ی دادرسی غیابی 20
2-3-2-بنیادهای دادرسی غیابی 21
4-2- شاخص های توصیف حکم به حضوری و غیابی 22
1-4-2-نقش ابلاغ در توصیف حکم به حضوری و غیابی 22
2-4-2- نقش اقدام های خوانده در توصیف حکم به حضوری و غیابی 24
1-2-4-2- حقوق ایران 24
2-2-4-2- بررسی تطبیقی 27
فصل سوم :علل وموارد رسیدگی غیابی 30
1-3-مبانی قانونی تجویز دادرسی غیابی 31
1-1-3- مقررات عمومی 31
2-1-3-مقررات خاص( دادرسی غیابی وبدون تشریفات) 34
1-2-1-3-قانون نحوۀ مطالبه دیون، مصوب 1339 35
2-2-1-3-قانون اصلاحی نحوۀ مطالبۀ دیون، مصوب 1347 35
3-2-1-3- قانون روابط مؤجرومستأجر 1356 36
4-2-1-3-قانون روابط مؤجرومستأجر1376 36
2-3- مبانی فقهی لزوم رسیدگی غیابی 38
1-2-3- احضار مدعیعلیه قبل از رسیدگی 39
2-2-3- رسیدگی غیابی بدون احضار مدعیعلیه 40
3-2-3- مقایسه روایات مربوط با احضار مدعی علیه و تجویزرسیدگی غیابی 42
3-3- موارد رسیدگی غیابی 43
1-4-3-فلسفۀ صلاحیت نسبی دادگاه محل اقامت خوانده 46
2-4-3-عدم حضورخواندۀ یا وکیل او درجلسات دادگاه 49
3-4-3-عدم حضور وکیل 51
4-4-3-عدم حضور بعضی ازخواندگان 52
5-4-3-عدم ارسال لایحه 54
6-4-3-عدم ابلاغ واقعی 57
فصل چهارم:مبانی حقوق محكوم عليه غایب و شرایط واخواهی 63
1-4-اعتراض به حکم غیابی 64
1-1-4- مبانی فقهی اعتراض به حکم غیابی 64
1-1-1-4- فوری نبودن حق اعتراض 67
2-1-1-4- حق اعتراض محكوم عليه علاوه از اعتراض وکیل او 68
3-1-1-4- تعیین موارد حق اعتراض 69
4-1-1-4- حق مراجعه معترض به حاکم جدیدی غیر از صادر کننده حکم غیابی 70
2-1-4- مبانی قانونی اعتراض به حکم غیابی 72
1-2-1-4-طريقة عدولی بودن واخواهی 74
2-2-1-4-طريقة عادی بودن واخواهی 75
1-2-2-1-4- توقيف عملیات اجرایی بعد از واخواهی 76
2-2-2-1-4- اثر تعلیقی اجرای حکم 82
2-4- شرایط اعتراض به حکم غیایی (واخواهی) 84
1-2-4- اطلاع محكوم عليه از حکم غیابی 86
2-2-4- لزوم ابلاغ واقعی حکم غیابی 87
3-2-4- حفظ حق واخواهی در صورت عدم ابلاغ واقعی 89
3-4- مهلت اعتراض به حکم غیابی 93
1-3-4- مهلت واخواهی در قانون آیین دادرسی مدنی قدیم 96
2-3-4 مهلت واخواهی در قانون تشکیل دادگاههای حقوقی 97
1-2-3-4- واخواهی در مهلت بیست روز 99
2-2-3-4- بلا مدت بودن واخواهی 100
فصل پنجم:نتیجه گیری و پیشنهادات 104
1-5-نتیجه گیری 105
2-5-پیشنهادات 106
کتابنامه 107
منابع فارسی 107

منابع فارسی

١- اجتهادی عباس (و همکاران) (1384) گزیده آراء دادگاههای حقوقی، تهران، نشر میزان
۲- احمدی، نعمت(1386) آیین دادرسی مدنی، تهران، انتشارات اطلس
۳- استفانی- گاستون- لواسور – ژرژه بولوک، برنار،(1390) آیین دادرسی کیفری، جلد دوم ترجمه حسن دادبان، ، تهران، انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی
۴- جعفری لنگرودی، دکتر محمدجعفر: (1392)ترمینولوژی حقوق،تهران، انتشارات گنح دانش.
۵- جعفری لنگرودی، دکتر محمدجعفر:( 1385)دانشنامه حقوقی، تهران ، انتشارات امیرکبیر
۶- جعفری لنگرودی، دکتر محمدجعفر: (1394)دائرة المعارف علوم اسلامی، تهران انتشارات گنج دانش
7- جعفری لنگرودی، محمدجعفر، ترمینولوژی حقوقی، چاپ اول، تهران، گنج دانش، سال ۱۳۶۷.
8- زراعت، عباس، (1389)شرح آیین دادرسی مدنی، نشر خط سوم، چاپ اول، سال ۱۳۷۹.
9- سنگلجی، علامه محمد: (1389)آیین دادرسی در اسلام، (تصحیح محمدرضا بندرچی)، تهران ،انتشارات طه
10- شمس، عبدالله، (1394)جزوه آیین دادرسی مدنی ، دانشگاه شهید بهشتی، دانشکده حقوق، سال ۷۸- ۱۳۷۷.
۱1- شمس، عبدالله، (1392)آیین دادرسی مدنی، جلد اول و دوم و سوم، تهران، انتشارات میزان،
12- شهری، غلامرضا (1387) مجموعه نظرهای مشورتی اداره حقوقی دادگستری در مسائل مدنی، نشر روزنامه رسمی
13- صدر زاده افشار، سید محسن(1392) آیین دادرسی مدنی و بازرگانی، تهران ، انتشارات جهاد دانشگاهی
14- طباطبایی، سید عبدالرضا، (1391)گزیده از موارد تجدیدنظر فوق العاده در امور مدنی، نشر روزنامه رسمی
15- کاتوزیان؛ دکتر ناصر(1388) اعتبار امر قضاوت شده در دعوای مدنی، تهران انتشارات کانون وکلا
16- کریم زاده، احمد،(1388) نظارت انتظامی در نظام قضایی، جلد دوم، تهران، انتشارات روزنامه رسمی کشور
17- کشاورز، بهمن: (1386)دادگاههای عام (پیشینه، تشکیلات و آیین دادرسی)، نشر حقوقدان
۱8- کشاورز، سید محمدعلی، (1364)آیین و رویه دادرسی مدنی، نشر امیر کبیر،
19- مدنی، جلال الدین؛(1389) آیین دادرسی مدنی، تهران، نشر پایدار، جلد دوم، چاپ اول، سال ۱۳۷۹.
۲0- مدنی، سید جلال الدین: (1386)آیین دادرسی مدنی، جلد اول و دوم، انتشارات دانشگاه ملی،
۲1- معین، محمد،(1380) فرهنگ فارسی، تهران ، انتشارات امیرکبیر.
۲2- مهرپور، حسین: (1391)مجموعه نظریات شورای نگهبان، جلد دوم، تهران، انتشارات کیهان
23- نوبخت، يوسف: (1388)اندیشه های قضایی، تهران، انتشارات کیهان
24-.واحدی،جواد(1392)اعاده دادرسی در امور مدنی ،تهران ،مجله کانون وکلا
25-واحدی، جواد(1387)اعتراض به حکم غیابی در قانون آیین دادرسی مدنی،تهران ،انتشارات سمت
26-واحدی،قدرت الله(1391)آیین دادرسی مدنی،تهران،انتشارات سمت.
منابع عربی
١- الحر العاملی، الشیخ محمد بن الحسن،(1401) وسائل الشیعه، جلد ۱۸، چاپ پنجم، مكتبه الاسلاميه،
٢- الحسینی الشیرازی، السيد محمد،(1409) الفقه، جلد ۸۴ (کتاب القضاء)، انتشارات دار العلوم
٣- النوري النجفی، سید محمدرضا، مستدرک الوسائل، جلد سوم، مؤسسه اسماعیلیان قم، چاپ سنگی۔
۴- زين الدين بن علی (شهید ثانی)، مسالک الافهام الى شرایع الاسلام (المسالک)، چاپ سنگی۔
مجلات و مجموعه های قوانین
١- افسران قاسم – علوی ابوذر؛(1385) آیین دادرسی مدنی در آیینه نمودار، تهران، نگاه بینه،
۲- بارونیاس، آرمیتس، مقاله رسیدگی غیابی و قانون آیین دادرسی مدنی، مجله کانون وكلاء ش ۲۶.
٣- کمانگر، احمد، اصول قضایی – حقوقی، احکام دیوانعالی کشور و هیئت عمومی، انتشارات اتحاد، ۱۳۴۳.
۴- لوح قانون، مجموعه رایانه ای قوانین و مقررات کشور، مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی
۵- مجله حقوقی دادگستری، سال ۱۳۷۷.
۶- مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، سال ۱۳۵۰.
۷- مجله کانون وکلا، شماره های متعدد.
۸- مجموع دیدگاه های قضایی، قضاوت دادگستری استان اصفهان، نشر گنج دانش، چاپ اول، سال ۱۳۷۸.
۹- مجموعه قوانین سنواتی: از سال ۱۳۰۷ تا سال ۱۳۷۶، روزنامه رسمی کشور.
۱۰- مجموعه قوانین و مقررات حقوقی، قوه قضاییه، روزنامه رسمی کشور، سال ۱۳۷۳.
۱۱- مجموعه کامل قوانین و مقررات حقوقی، فرج الله قربانی، سال ۱۳۷۲.
۱۲- مجموعه مصوبات ادواری، دوره های اول و دوم قانونگذاری مجلس شورای ملی.
۱۳- مجموعه نشست های قضایی، شماره ۵، مسائل آیین دادرسی کیفری (۲)، چاپ اول، قم، انتشارات معاونت و تحقیقات قوه قضاییه، چاپ اول، سال ۱۳۸۲.
۱۴- مجموعه نشست های قضایی، مسائل – قانون آیین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب در امور مدنی دادرسی مدنی (۱)، قم، معاونت آموزش و تحقیقات قوه قضاییه