بررسی رابطه بین مهارت های زندگی و بهزیستی روانی دانشجویان

هدف از پژوهش حاضر، بررسی رابطه بین مهارت های زندگی و بهزیستی روانی دانشجویان پيام نور می باشد.

چکیده:

هدف از پژوهش حاضر، بررسی رابطه بین مهارت های زندگی و بهزیستی روانی دانشجویان پيام نور می باشد. جامعه آماري این پژوهش، شامل دانشجويان رشته علوم تربیتی دانشگاه پيام نور شهرستان —— به تعداد 110 نفر می باشد که با استفاده از جدول مورگان تعداد 86 نفر به عنوان نمونه آماري پژوهش حاضر انتخاب شدند. به منظور جمع آوری داده ها از دو پرسشنامه «مهارت های زندگی» وپرسشنامه «بهزیستی روانی» استفاده گردیده است یافته ها در فرضیه اصلی نشان دادند بين مهارت‌های زندگی با بهزیستی روانی دانشجویان، در سطح معنی داری 05/0 رابطه معنی دار و به صورت مثبت وجود دارد و فرض تحقیق تایید می‌شود همچنین بين بعد تصمیم‌گیری و بهزیستی روانی دانشجویان، در سطح معنی داری 05/0 رابطه معنی دار و به صورت مثبت وجود دارد بين بعد تفکر خلاق و بهزیستی روانی دانشجویان، در سطح معنی داری 05/0 رابطه معنی دار و به صورت مثبت وجود دارد و فرض تحقیق تایید می‌شود. بين بعد حل مساله و بهزیستی روانی دانشجویان، در سطح معنی داری 05/0 رابطه معنی دار و به صورت مثبت وجود دارد و فرض تحقیق تایید می‌شود. مدل رگرسیون خطی بین متغیرهای‌ مهارت‌های زندگی و بهزیستی روانی در سطح معنی داری 05/0 معني دار است و فرض تحقیق تایید می‌شود و می‌توان از روی متغیر مهارت‌های زندگی دانشجویان میزان بهزیستی روانی را پیش‌بینی کرد.
کلید واژه ها: مهارت های زندگی، بهزیستی روانی، دانشجویان

مقدمه

بسیاری از افراد در رویارویی با مسایل زندگی فاقد توانایی لازم هستند و همین امر آنان رادر مواجهه با مشکلات و مسایل روزمره زندگی ناتوان و آسیب پذیر ساخته است و بسیاری از این مشکلات و اختلالات ریشه های روانی – اجتماعی دارند . انسان ها برای مقابله سازگارانه با موقعیت های تنش زا و کشمکش های زندگی ، نیاز به آموختن برخی از مهارتها را دارند ، یکی از موثرترین برنامه هایی که به افراد کمک می کند تا زندگی بهتر و سالم تری داشته باشند، برنامه ی آموزش مهارتهای زندگی است .
آموزش مهارتهای زندگی در ایران از سال 1377 شروع شده است .هدف از آموزش این مهارتها ، کمک به افراد در جهت شناخت هر چه بهتر خود ، کنترل هیجانات و استرس ها و حل کردن هر چه بهتر مسایل و مشکلات است . در سایه تامین چنین اهدافی ، توانایی های روانی – اجتماعی افراد افزایش پیدا می کند.و باعث می شود که آنان مسئولیت های مربوط به نقش های اجتماعی خود را پذیرفته و بدون صدمه زدن به خود و دیگران با چالش ها ومشکلات زندگی روبرو شوند ، انتخاب ها و رفتارهای سالمی در سراسر زندگی داشته باشند(رحیم پور، 1384).
مهارت‌های زندگی توانایی‌هایی هستند که با تمرین مداوم پرورش می‌یابند و شخص را برای روبه‌رو شدن با مسایل روزانه زندگی، افزایش توانایی‌های روانی، اجتماعی و بهداشتی آماده می‌کنند. سازمان جهانی بهداشت مهارتهای زندگی را چنين تعریف نموده است: توانایی انجام رفتار سازگارانه و مثبت به گونه ای که فرد بتواند با چالشها و ضروریات زندگی روزمره خود کنار بياید. مهارت هاي زندگي اساساً يك مدل آموزشي است كه در فعاليتهاي گروهي سازمان يافته، جهت رشد مهارت هاي عمل ويژه كه براي زندگي روزمره مورد نياز هستند مورد استفاده قرار مي گيرد. موريس. اي. الياس . از دانشگاه راجرز در آمريكا و مولف كتاب (تصميم‌گيري اجتماعي و رشد مهارتهاي زندگي) مفهوم عامي از مهارت هاي زندگي ارائ مي دهد (مهارتهاي زندگي يعني حل تعارض ها و كشمكش ها بدون توسط به اعمالي كه به خود يا به ديگران صدمه مي زنند). (محمدخاني، 1377. ص 16).
از زمان های بسيار دور، هميشه اين سئوال مطرح بوده که چه چيزی باعث خوشبختی و بهزيستی می شود. هر يک از پژوهشگرانی که در اين حيطه به کار پرداخته اند، عوامل و ابعاد خاصی، معرفی کرده اند که هر فردی که واجد اين خصوصيات و ابعاد باشد، دارای نسبتی از بهزيستی روانی است. توانايی پيدا کردن معنا و جهت گيری در زندگی، و داشتن هدف و دنبال کردن آنها، که تمامی اينها در تقابل با خوشبختی قرار دارند، از وجوه مهم بهزيستی هستند. با استفاده از اين روش افراد می توانند در مقابل سختيها و رنجها پايداری و مقاومت کنند(مقاله ” بهزيستی روانی چيست و از کجا می آيد ” هفته نامه – بهداشت و روان جامعه – بخش جامعه).

تعریف و بیان موضوع پژوهش

رشد انسان در زمينه هاي رواني ، اجتماعي ، جسماني ، جنسي ، شغلي ، شناختي ، الگو ( خود ) اخلاقي و عاطفي صورت مي گيرد هر يك از زمينه ها نيازمند مهارت و توانايي مي باشد . در واقع مي توان گفت كه تكامل مراحل رشدي وابسته به مهارتهاي زندگي است . زماني كه افراد مهارت هاي زندگي اساسي را كسب نمايند در عملكرد بهينه خود پيشرفت مي كنند . آموزش مهارتهاي زندگي نقش اساسي را در بهزیستی رواني ايفا مي كند و البته زماني كه در يك مقطع رشدي مناسب ارائه شود نقش برجسته تري خواهد داشت . به طور دقیق مي توان گفت كه بسياري از نوروزها و سايكوزها ناشي از نقص در رشد مهارت هاي زندگي اساسي است . در واقع آموزش مهارت هاي زندگي نقش درماني دارد. (گتيتر ، گازدا و داردن ، 1996) همان گونه كه بروكز ( 1984 ) اشاره كرده است، رويكرد مهارت هاي زندگي يك چهارچوب سازمان يافته اي را براي مراكز مشاوره و بهزیستی رواني فراهم مي كند و يك عنصر آموزشي يكسويه و مهم براي مراحل تحصیل از دبستان تا دانشگاه مي باشد .
مهارت های زندگی ، توانایی های روانی ، اجتماعی ؛ برای رفتار انطباقی و موثّر هستند و افراد را قادر می سازند تا به طور موثّرتری با مقتضیات و چالش های زندگی روزمره مقابله کنند ( نیک پرور، 1383) .
ارزیابی ها نشان داده است که امکان مدارا با فشارهای موجود زندگی به طور محسوسی در مقایسه با دو دهه پیش کشور و نیز در مقایسه با سایر کشورهای توسعه یافته ، کاهش پیدا کرده است ، همین امر، باعث شده است تا در سال های اخیر به مباحث سلامت و بهزیستی روان توجّه روز افزونی شود ؛ برنامه های مربوط به پیشگیری و ارتقاء سلامت و بهزیستی روان و نیز آموزش مهارت های زندگی جزو سیاست های مهمِّ کشور قرار گیرد (همان منبع).کسب مهارت های زندگی درکنار کسب علم و دانش و تغییر متناسب نگرش ها و ارزش ها و تقویت رفتارهای مناسب ، به رفتارهای سالمی می انجامد که خود مشکلات و موانع سلامتی روان را کاهش می دهد و در نتیجه بهزیستی روانی را ارتقاء می بخشد . بسیاری از مشکلات بهداشتی و اختلالات عاطفی ، منشأ روانی و اجتماعی دارند ؛ اگر توانایی های روانی – اجتماعی را به مجموعه توانایی هایی که افراد را برای مقابله موثّر و پرداختن به کشمکش ها و تعارض ها در موقعیت های مختلف زندگی یاری می دهد تعریف نماییم ، برای ارتقاء این توانایی ها مستقیم ترین روش ، « آموزش مهارت زندگی » است . زندگی ، زیباترین هدیه خداوند به نوع بشر است و زندگی خوب به کسب مهارتهاو توانایی های ویژه نیاز دارد ( اصلی نژاد و همکاران ، 1387 ) .
در اوایل قرن بیستم مطالعه در مورد بهزیستی شروع به شکل گیری کرد. ویلیام جیمز پدر روانشناسی آمریکا، در مورد ” ذهنیت سالم ” در کتاب ” انواع تجارب مذهبی ” مطالبی نوشت. او مشاهده کرد برخی از افراد در هر سنی، با وجود تمامی مشکلات و سختیهایی که در زندگی دارند، خود را به سوی خوشبختی سوق می دهند. اینها کسانی هستند که توجهشان را از بیماری، مرگ و کشت و کشتار و ناآرامیها، برگرفته و به سوی مسائل دلپذیرتر و بهتر سوق می دهند. در نگاه اول این عقیده که می توان با وجود بیماری، بهزیستی روانی را تجربه کرد، قابل پذیرش نیست. با این حال ، مطالعات بسیاری نشان دادند که می توان تحت بدترین شرایط نیز بهزیستی روانی را تجربه کرد(سایتkarmandirani.ir) دراین تحقیق پژوهشگر در صدد است تا به بررسی رابطه مهارتهای زندگی با بهزیستی روانی دانشجویان پیام نور را بررسی کند.

فهرست مطالب

فصل اول: طرح کلی پژوهش 1
1-1-مقدمه 1
1-2-تعریف و بیان موضوع پژوهش 3
1-3-اهمیت و ضرورت پژوهش 5
1-4- متغیرهای اساسی پژوهش 7
1-5- اهداف پژوهش 7
1-5-1-هدف کلی 7
1-5-2-اهداف جزیی: 8
1-6-فرضیه‌های تحقیق 8
1-7-تعاريف مفهومي و عملياتي واژه‌ها 8
1-7-1- تعاریف مفهومی متغییرها: 8
1-7-2- تعاریف عملیاتی متغییرها: 9
فصل دوم: پيشينه تحقيق 11
الف) پیشینه نظری 12
2-1- تعريف مهارت هاي زندگي: 12
2-2- ارتباط حيطه هاي مختلف زندگي فرد با مهارتهاي زندگي 12
2-3- ارتباط نظريه هاي مشاوره با مهارت هاي زندگي 14
2-4- برنامه آموزش مهارت هاي زندگي: 17
2-5-خود توانمندسازي از طريق آموزش مهارت هاي زندگي 22
2-6-طبقه بندي مهارت هاي زندگي 27
2-7-مهارت هاي مربوط به سلامت جسماني/ حفظ سلامتي: 29
2-7-مهارت هاي رشد هويت/ هدف در زندگي: 30
2-8-اهميت آموزش مهارت هاي زندگي در مدارس: 33
2-9-بهزیستی روانشناختی : 36
ب)پیشینه پژوهشی 51
2-10- پژوهش های داخلی 51
2-11- پژوهش های خارجی 55
فصل سوم: روش تحقیق 57
3-1-روش پژوهش: 58
3-2-جامعه آماري 58
3-3-نمونه و روش نمونه گیری 58
3-4-ابزار پژوهش: 58
3-5-روش تجزیه و تحلیل داده ها 62
3-5-1-روش هاي آماري توصيفي: 62
3-5-2-روش هاي آماري استنباطي: 62
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده‌ها 63
4-1-مقدمه 63
4-2-یافته های توصیفی 65
4-3-یافته های استنباطی 72
فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات 80
5-1- بررسی و مقایسه نتایج پژوهش با یافته های پژوهش های پیشین 80
5-2- نتیجه گیری 82
5-3-كاربرد يافته ها 82
5-4- پیشنهادات پژوهشی: 83
5-5- محدوديت هاي پژوهش : 83
فصل ششم: صفحات تکمیلی 86
منابع 86

فهرست جدول ها

جدول 4-1- توزیع فراوانی پاسخگویان از لحاظ جنسیت 65
جدول 4-2- توزیع فراوانی پاسخگویان از لحاظ تاهل 66
جدول4-3- توزیع فراوانی پاسخگویان با توجه به سن 67
جدول 4-4- فراواني نمرات مهارت‌های زندگی براي گروه هاي پنجگانه 68
جدول 4-5- فراواني نمرات بهزیستی روانی براي گروه هاي پنجگانه 69
جدول 4-6- شاخص های توصیفی (مرکزی و پراکندگی) نمرات مهارت‌های زندگی براي گروه هاي پنجگانه 69
جدول 4-7- شاخص های توصیفی (مرکزی و پراکندگی) نمرات بهزیستی روانی براي گروه هاي پنجگانه 70
جدول 4-8- آزمون کولموگروف اسمیرنف جهت بررسی نرمال بودن داده های پژوهش 72
جدول 4-9 : آماره‌هاي آزمون همبستگي مهارت‌های زندگی با بهزیستی روانی دانشجویان 73
جدول 4-10 : آماره‌هاي آزمون همبستگي بعد تصمیم‌گیری و بهزیستی روانی دانشجویان 74
جدول 4-11 : آماره‌هاي آزمون همبستگي بعد حل مساله و بهزیستی روانی دانشجویان 75
جدول 4-12 : آماره‌هاي آزمون همبستگي بعد تفکر خلاق و بهزیستی روانی دانشجویان 76
جدول 4-13- تحلیل واریانس رگرسیونی 77
جدول 4-14- ضرایب رگرسیونی 78
جدول 4-15- شاخص های مدل رگرسیون 78

منابع

1. آقاجاني، مريم (1392) بررسي تاثير آموزش مهارت هاي زندگي در سلامت روان و منبع كنترل نوجوانان ، پایان نامه کاشناسی رشته روانشناسی پیام نور یزد
2. اسماعيلي، حسین (1380) نقش آموزش مهارت هاي زندگي و شيوه‌هاي مقابله در پيشگيري از مصرف سيگار، الكل و حشيش و به تعويق انداختن زمان مصرف آن بين دانش اموزان مقاطع اول و دوم ، مجله پژوهش در حیطه اعتیاد، شماره 5
3. اصلی نژاد، سعید، اسدی نوقابی احمدعلی، (1387)، نظریه مشاوره وروان درمانی، تهران، مرکزنشردانشگاهی.
4. ایرج شاکری نیا؛ مهری محمد پور(1389) رابطه بین استرس های شغلی و تاب آوری را با فرسودگی شغلی در پرستان زن بیمارستانهای دولتی شهر رشت ، مجله: اعتیاد پژوهی، شماره 85
5. ایمان، محمد تقی ، سیده فاطمه آقامیری(1391) بررسی عوامل فرهنگی و روانشناختی مؤثر بربهزیستی روانی مادران متعلق به آشیانه خالی، فصل نامه خانواده برتر، چاپ 28
6. باباپورخیرالدین، جلیل؛ رسول زاده طباطبایی، سید کاظم؛ اژه ای ،جواد ؛ فتحی آشتیانی ، علی (1382). بررسی رابطه بین شیوه های حل مسله و سلامت روانشناختی ، سال هفتم، شماره1 .
7. بیانی، علی اصغر؛ گودرزي، حسنیه؛ بیانی، علی؛ محمد کوچکی، عاشور(1387). بررسی رابطه جهتگیري مذهبی 209 تا : با اضطراب و افسردگی در دانشجویان. فصلنامه اصول بهداشت روانی، دوره 39 ، سال دهم، ش 3 .214
8. پاپیری، امید علی (۱۳۷۶). «بررسی اثربخشی روش آموزش مهارتهای گروهی حل مسأله در درمان نوجوانان اقدام کننده به خودکشی در ایلام .» پایان‌نامه ارشد: روانشناسی بالینی. دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ایران. انیستیتو روانپزشکی تهران.
9. تودر، کیت، (1996)، ارتقای سلامت روان، (ترجمه مرتضی خواجوی،1382) سازمان بهزیستی کشور ،معاونت امور فرهنگی و پیشگیری .
10. جوشن لو ، محسن ؛ رستمی ، رضا ؛ نصرت‌آبادی ،مسعود ،(1385)، بررسی ساختار عاملی مقیاس بهزیستی جامع ، فصلنامه روانشناسی ایرانی ، سال سوم ، شماره 9
11. حقیقی و همکاران(1389) بررسي تأثير آموزش مهارت هاي زندگي بر سلامت رواني و عزت نفس دانش آموزان دختر سال اول مقطع متوسطه ، پایان نامه کارشناسی رشته علوم تربیتی پیام نور اردکان .
12. خایف‌الهی، احمدعلی، “ابعاد هوش هیجانی”، فصلنامه تعلیم تربیت، سال 1382 ، شماره 5، صفحات 20-25
13. رحیمی پور، جعفر(1384)، بررسی تاثیر آموزش جرات ورزي بر مهارتهاي اجتماعی و ابراز وجود در دانش آموزان پسر سال اول مقطع دبیرستان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه شهید چمران اهواز.
14. ساپینگتون، اندورا، (1379) بهداشت روانی، ترجمه: حسین شاهی براتی، حمیدرضا، تهران: روان
15. شکری و همکاران (1384) تفاوت جنسیتی در مقیاس های بهزیستی روانشناختی در دانشجویان دانشگاه های دولتی شهر بیرجند در سال تحصیلی 85- 1384 ، پایان نامه کارشناسی رشته روانشناسی دانشگاه بیرجند
16. شکری، امید(1386) بررسی نقش سبک های هویت و تعهد هویت بر بهزیستی روان شناختی دانشجویان ، پایانامه کارشناسی رشته علوم تربیتی دانشگاه پیام نور یزد.
17. طارميان، فرهاد؛ ماهجويي، ماهيار و فتحي، طاهر (1378)، مهار ت هاي زندگي. تهران: انتشارات تربيت.
18. کاوه وهمکاران(1390) تأثیر برنامه های مداخله ای که بخش هایی از مهارت های تاب آوری ، مجله: تعلیم و تربیت ، شماره 49
19. محمد خاني، پروانه، نوري قاسم آبادي، ربابه، (1377)، تهران واحد بهداشت و روان و پيشگيري از سوء مصرف مواد سازمان بهداشت جهاني
20. مداحی، محمد ابراهیم، منا صمد زاده، محمد مجتبی کیخای فرزانه(1390) بررسی ارتباط جهت گیری مذهبی (درونی/بیرونی) با بهزیستی روانشناختی در دانشجویان، پایان نامه کارشناسی رشته روانشناسی پیام نور میبد
21. میکائیلی منیع فرزانه، مقایسه بهزیستی روان‌شناختی مادران دانش آموزان دبستانی دارای کم‌توان ذهنی و مجله تعلیم وتربیت استثنایی، 1388، شماره 92ص88
22. میکائیلی، فرزانه (1388) مطالعه یک مدل علی برای تبیین بهزیستی روانشناختی در مادران دارای کودکان کم توان ذهنی و مقایسه آن با مادران کودکان عادی، مجله پژوهش در حيطه كودكان استثنايي. شماره 2
23. نيك پرور، ر، و، ناصري، ح، (1383)، بررسي اثربخشي آموزش مهارت هاي زندگي بر بهداشت رواني دانشجويان. دومين سمينار سراسري بهداشت رواني دانشجويا ن، ته ران، دانشگاه تربيت. مدرس، 12 و 13 اسفندماه 1383
24. هانتر – گبوی (1378)، راهنمای آموزش مهارتهای زندگی، بازنویسی و تنظیم فاطمه قاسم زاده. ترجمه نگین عبدالله زاده. صندوق کودکان سازمان ملل متحد (یونیسف)

25. Bar-On, R. (2005). The Bar-On model of emotional-social intelligence. In Bazerman, M. H. (2006). Judgment in managerial decision making. Hoboken, NJ: John
26. Botvin،G.j.kantor،L.W.(2000).Preventing alcohol and tobacoo use through life skill training.journal of alcohol research&health.24(4).10-21.
27. Clark,A,M and fairborn,C.G(1997)science and practice of cognitive behavioural therapynew york. oxford university press.
28. Cowen,R.E.(2008).Evaluations and Consequences of assertive behavior. Journal of behavior therapy and experimental psychiatry,16.
29. Daivis,C&et all.(2004)the effects of assertive training on the anxius adolescents. Adolescetnts,22.
30. Darden, C. A. & Gazda, G. M. (1996). Life skills and mental health counseling. Journal of Mental Health Counseling, 18(2), 134-128.
31. Gainer, P. S., Webster, D. W. & Champion, H. R. (1993). A youth violence prevention program: Description and preliminary evaluation. Archives of Surgery, 128, 303–308.
32. Gambrill,E.D.,&Richey,C.A(1975)An assertion inventory for use in assessment and research in assertive test. behavior therapy,6.
33. K.R.(2004).Evaluation of an assertiveness training program on nursingand medical students’ assertiveness, self-esteem, and interpersonal Psychology, 2 (1), 3–10.
34. Kadish, T. E., Glaser, B. A., Calhoun, G. B., Ginter. E. J., (2001). Identitying the developmental strengths of juvenile offenders: Asserssing four life skills. Journal of Addictions & offender counseling, 21(2), 11-85.
35. Kleinke, C. L. (1998). Coping with life challenges (2nded). Pacific Grove, CA: Brooks / Cole.
36. Lerner, R. M., Almerigi, J. B., Theokas, C. & Lerner, J. V. (2005). Positive youth development: a view of the issues. Journal of Early Adolescence, 25, 10–16.
37. Mcfall,M,Winnett,R. ,Bordewick,M.,and Bornestein,P.(2008)Nonverbal components in the communication of assertiveness. Behavior modification,6.
38. McTavish, S. (2000). Life Skills: Activities for success and well being. New York: Lippincott Williams & Wilkins.
39. Moote. J. G., Smyth, N. J., & Wodarski, J. (1999). Social skills training with youth in school setting: A review. Research on Social Work Practice, 9(4), 39-427.
40. Rickelman, B. L. & Houfek, J. F. (1995).Toward an interactional model of suicidal behaviors, cognitive rigidity, attributional style, stress, hopelessness and depression. Aechives of Psychiatric Nursing, IX (3), 158 – 168
41. Schofield,E.,&Sack,C.(2007)the effects of maternal social phobia on mother-infant interactions and infant social responsiveness. Journal of child psychology and psychiatry,48(1),45-52
42. Skara, S. & Sussman, S. (2003). A review of 25 long-term adolescent tobaccos and other drug use prevention program evaluations. Preventive Medicine, 37, 451–474.
43. Wichrocki, M. A., Zunz, S. J., & Forshay, E. (2000). Fauciliting self-steem and social supports in a family life skills program”. Journal of Women & Social Work, 15(2), 17-27.
44. Ziegler,D.(2003)the concept of psychological health in rational emotive behavior therapy. Journal of rational emotive and cognitive-behavior therapy,21,(1).