بررسی رابطه بین نماز و امید به زندگی در دانشجویان

هدف از پژوهش حاضر بررسی رابطه ی بین نماز وامید به زندگی بود این پژوهش به لحاظ هدف یک پژوهش کاربردی وبه لحاظ روش یک پژوهش توصیفی –همبستگی بود

بررسي رابطه بين نماز و امید به زندگی در دانشجويان

چکیده:

هدف از پژوهش حاضر بررسی رابطه ی بین نماز وامید به زندگی بود این پژوهش به لحاظ هدف یک پژوهش کاربردی وبه لحاظ روش یک پژوهش توصیفی –همبستگی بود جامعه آماری کلیه دانشجویانی را که در رشته های روانشناسی و علوم تربیتی در سال تحصیلی 92-91 در دانشگاه ———– مشغول به تحصیل هستند . که بر اساس جدول کرجسی و مورگان حجم جامعه 700 نفر می باشد که با توجه به همگنی اعضای جامعه آماری حجم نمونه 130 نفر تعیین گردید.
فرضیات پژوهش عبارت اند از:
1-بين خواندن نماز و امید به زندگی دانشجویان رابطه معنی دار وجود دارد.
2-بین دانشجویان پسر و دختر از لحاظ امید به زندگی تفاوت معني دار‌‌ وجود دارد
3-بین دانشجویان پسر و دختر از لحاظ خواندن نماز، تفاوت معني دار‌‌ وجود دارد.
4-بین دانشجویان مجرد و متاهل از لحاظ امید به زندگی، تفاوت معني دار‌‌ وجود دارد.
5-بین دانشجویان مجرد و متاهل از لحاظ خواندن نماز، تفاوت معني دار‌‌ وجود دارد.
6-بین دانشجویان دارای مادر خانه¬دار و مادر شاغل از لحاظ امید به زندگی تفاوت معني¬دار‌‌ وجود دارد.
7-بین دانشجویان با مادر خانه دار و مادر شاغل از لحاظ خواندن نماز تفاوت معني¬دار‌‌ وجود دارد.
8-بین دانشجویان با پدر شغل آزاد، دانشجویان با پدر کارمند و دانشجویان با پدر کارگر از لحاظ امید به زندگی، تفاوت معني دار‌‌ وجود دارد
9-بین دانشجویان با پدر شغل آزاد، دانشجویان با پدر کارمند و دانشجویان با پدر کارگر از لحاظ خواندن نماز، تفاوت معني دار‌‌ وجود دارد.
ابزار پژوهش جهت جمع آوری اطلاعات عبارت بود از آزمون امید به زندگی(حلاجیان) و آزمون محقق ساخته ، یافته ها و نتایج پژوهش نشان داد که بین رشته تحصیلی و نماز و امید به زندگی رابطه معنی دار وجود دارد(فرضیه 1). همچنین یافته ها نشان داد که بین شغل مادر و نماز خواندن رابطه معنی دار وجود دارد(فرضیه 7).و بین بقیه مولفه های آن هیچگونه رابطه معنی دار وجود ندارد.

مقدمه

خدا مظهر كمال، حكمت، عدل، خردورزي، نيكي وقدرت است آن كه خدا را مي پرستددر مسير توحيد گام بر مي دارد خداپرستي يعني خداگونه زيستن و در مسير توحيد حركت كردن است . بنابراين كسي که به عبادت و پرستش خدا مي پردازد آنچه را كه انجام مي دهد خالصانه براي خدا انجام مي دهد. وچون راه خدا به نحو كامل خير و صالح انسان ها دربردارد پس راه خدا راه سعادت و عبادت خداوند بوده است. بي ترديد در ميان عبادات و مسائل معنوي و ملكوتي، نماز از ارزش و اهميت خاصي برخوردار است.
نماز اساسي ترين رشته الفت و عالي ترين عامل محبت بين بندگان و حضرت حق است. نماز، زنده نگه داشتن سنت ابراهيم(ع) و محمد(ص) و حسين (ع) و مهدي (عج) است. نويدي براي فرزندان حضرت آدم كه : اي انسان، اي غمگين از هجران، از هبوط متاثر مباش، نماز معراج مومن است اين عروج و پرواز به سوي ملكوت و معنويت است براي رسيدن به قرب پروردگار است.
نماز نور دل و صفاي قلب و روح جان وسلامت روان و فروغ ذات عباد صالح خداست نماز واسطه محكمي است كه تمام هستي انسان را به ملكوت پيوند مي دهد و به مانند آن برنامه اي براي ربط دادن به آدمي به حق و حقيقت نمي توان يافت. نماز در راس همه عبادات و سرلوحه برنامه هاي تربيتي و پرورشي اسلام است. نماز از اهميت به سزايي در زندگي انسان برخوردار است. نماز چون دريايي پر از صدف و مرواريد است كه هر كس به مقدار تلاش به تعدادي از آن ها دست مي يابد. نقش تربيتي نماز بر هيچ كس پوشيده نيست. نماز انسان را از ارزش ها و پليدي ها باز مي دارد و نماز نجات بخش انسان ها هم در اين زندگي دنيوي و هم زندگي اخروي است. نماز گزار خود را هماهنگ با پيامبران و فرشتگان مي يابد و اين حالت نورانيت و شخصيت معنوي براي او ايجاد مي كند و خود را با آنان در يك صف مشاهده مي كند چرا كه با فرشتگان همواره خدا را من مي پرستند و همه پيامبران الهي نيز فرمان به نماز داده اند( برزگر، 1:1387).
جوانان نمازگزار هرگز به بيماري هاي روحي نظير احساس نااميدي دچار نخواهند شد زيرا در پرتو نماز دريافته اند كه هدفي والا در حيات آنان وجود دارد كه همان وصول به قرب پروردگار مي باشد و چون چنين است هيچگاه در پيچ و خم هاي زندگي مادي احساس نااميدي نمي كنند. بدين ترتيب اميد خود را در بالاترين درجه تامين نموده، روحشان آرام است اگرچه جسمشان را مسائل گوناگون در طول زندگي مي خراشد و فرسوده مي سازد( احمدي،1390).
در این پژوهش قصد داریم ارتباط بین نماز وامید به زندگی را بسنجیم و بدانیم آیا بین نماز وامیدبه زندگی هیچگونه ارتباط و همبستگی وجود دارد؟

بیان مسئله

خانواده در تفکر اسلامی جایگاهی بسیار رفیع دارد. برخی از امور در خانواده مهم هستند ولی مهم تر از تمامی امور که نمی توان جایگاه آن را از نظر اهمیت مشخص کرده تربیت دینی فرزندان است. تربیت دینی در خانواده جوانه می زند و در اجتماع ثمرمی دهد. نماز رکن اصلی دین است و باید اصلی ترین جایگاه را در زندگی مردم داشته باشد. در خانواده شایسته است به لحاظ فکری و اعتقادی به خدا باور و گرایش وجود دارد پس زمینه مساعدی برای رشد فرزندان صالح به شمار می رود(رباطی، 2:1390).
نماز نمایشگر میزان عشق به معشوق و دلیل طهارت روح و تن است موجب تسلط بر قلب و آرامش قلب است و نماز نشاط آور و خستگی زدا و سرور آور است ( صالحی طلا، 11:1386).
خداوند در آیه شریف 2 سوره مبارکه بقره در قرآن کریم، اولین واجب بعد از ایمان به غیب که شامل ایمان به خداوند ومعاد و فرشتگان است. اولین عامل اصلی که مورد توجه قرار گرفت، مسئله نماز است:«الذین یومنون بالغیب و یقیمون بالصلاة» در روایات احادیث متعددی نیز این مهم به وضوح مشاهده می کنیم. برای مثال، پیامبر اکرم (ص) می فرماید: «جعلت قرة عینی فی الصلاة» نماز نور چشم من قرار داده شده است (رباطی، 3:1390).
از جمله نیازهای روان شناختی انسان داشتن ارتباطی متعالی با نیرویی برتر است. روان شناسان تائید کرده اند که در مایه ارتباط با منبع فیض وکمال در هستی زمینه رشد و شکوفایی انسان فراهم می شود چرا که او بر پایه فطرت و طبیعت خود میل به کمال و تعالی دارد. نیایش و پرستش از جلوه های ارتباط انسان با پروردگار عالم است. در حقیقت بعثت انبیاء و نزول کتب آسمانی برای سامان بخشیدن و تبین همین ارتباط است که در ادیان به شکل های مختلف و با برنامه های متفاوت مطرح شده است (باقیات،1390).
نماز روح امید را در انسان زنده می کند. امید به چه کسی؟ به رب یکتای بی مثل و مانند که هیچ کس توان رسیدن به قدرت ذات او را ندارد از طرفی خداوند مظهر امید به زندگی است و نماز پل ارتباطی قوی بین خداوند و نمازگزار ایجاد می کند در هنگام نماز انسان با حالتی درخواست خود را ابراز می کند خداوند در قرآن می فرمایند: « والذین امنو و تطمئن القلوبهم الابذکر و تطمئن القلوب »
آن ها که ایمان آورده اند دلهایشان را یاد خدا آرام می گیرد.
پیامبر اکرم (ص) نیز می فرماید: در اسلام، امید و آرزو جایگاه رفیعی دارد تا جایی که در روایات معصومین از امید به عنوان رحمت الهی یاد شده است و می فرماید، امید و آرزو، رحمت برای امت من است و اگر امید و آرزو نبود هیچ مادری فرزندش را شیر نمی داد و هیچ باغبانی نهالی نمی کاشت ( برزگر،14:1387).
مادر سمبل عاطفه و مهربانی است، اما آنچه یک مادر را به مهربانی وا می دارد و باران عطوفت وی را سرازیرمی کند امید است. اگر روزی امید را از وی بگیرند حتی حاضر نخواهد شد نوزاد دلبندش را شیر دهد.
از آنجا که یکی از سازوکارهای حیات و زندگی امیدواری است از نظر جهان بینی توحیدی امید تحفه الهی است که چرخ زندگی را به گردش وا می دارد و موتور تلاش و انگیزه را پر شتاب می کند اگر روزی امید از انسان گرفته شود دوران خمودگی و استایی او فرا می رسد.
که در این مورد امام علی (ع) می فرماید: ( لا تکن ممن یرجوا الاخرة بغیر عمل: از کسانی که بدون عمل، به آخرت امیدوار است ( به نقل از برزگر، 1387).
بهترین و ساده ترین راه برای شناخت ارزش اهمیت امری در زندگی بشر بررسی و تجزیه و تحلیل آثار و کارکردهای آن است قرآن مهم ترین اثر و کارکرد امید به زندگی بشر را آسان شدن سختی ها و تقویت روحیه انسان می داند به این معنی که انسان برای هر عملی می بایست انگیزه ای داشته باشد و هر چه کار سخت تر و دشوارتر باشد باید امید به بهره وری و بهره مندی نیز بیشتر باشد نقش عواطف و احساسات در زندگی بشر گاهی بیشتر از عقل و خرد است به نحوی که اگر عقل حکم کند انسان کاری را هر چند دشوار انجام دهد در زندگی او مفید خواهد بود این به تنهایی موجب نمی شود که انسان این کار را انجام دهد بلکه روحیه انسانی، ارتباط تنگاتنگی با عواطف و احساسات وی دارد. امید موجب می شود تا روحیه شخص از نظر روحی و روانی تقویت شود و عاملی برای انجام کارهای سخت و دشوار شود(عابدی نسل، 1390).
ما در این پژوهش سعی داریم به نماز به عنوان یک مشکل گشا و چاره ساز برای انسان نگاه کنیم و بگوییم که فرهنگ غرب و نگاه ها و دیدگاه های غرب ما را به آرامش روانی نرسانیده است و نخواهد رساند بلکه این روح نماز و اسلام است که در روح امید به زندگی و آرامش روانی را در ما زنده کرده است و پیامبر این دعا را زیاد می خواند: یا مقلب القلوب ثبت قلبی علی دینک: ای دگرگون کننده دلها قلبم را بر دین خودت استوار دار.

فهرست مطالب

فصل اول
طرح کلی پژوهش 1
1-1- مقدمه 2
1-2- بیان مسئله 3
1-3- اهمیت موضوع 6
1-4- اهداف پژوهش: 7
1-4-1- هدف کلی: 7
1-4-2- اهداف جزیی: 7
1-5-فرضیه های پژوهش(سوالات اساسی پژوهش) 8
1-6- تعاریف مفهومی و عملیاتی واژه ها 9
1-6-1- امید به زندگی 9
1-6-2- نماز : 9
فصل دوم
پیشینه پژوهش 12
الف)پیشنه نظری 13
2-1- نماز چیست؟ 13
2-2- سیر تاریخی نماز 14
2-3- نماز 17
2-4-واژه ‌شناسی 17
2-5- نماز واهمیت آن 18
2-5-1- سفارش قرآن 18
2-5-2- توجه معصومین(ع) به نماز 19
2-5-3- نماز پیش از بعثت 19
2-6- سنین تعلیم و تربیت از دیدگاه اسلام 20
2-7- آثار و برکات نماز 21
2-7-1- تامین نیاز درونی و روانی انسان 21
2-7-2- جبران گناه 24
2-7-3- پرورش تمرکز ذهن 26
2-7-4- احساس قدرت و عزت 27
2-7-5- یکی از آثار تربیتی نماز خود سازی است. 28
2-7-6- انضباط و وقت شناسی 28
2-7-7- وحدت جهت 28
2-8- واجبات و مستحبات نماز 28
2-8-1- واجبات نماز 28
2-8-2- مستحبات نماز 30
2-9- نماز های واجب 30
2-9-1- نماز های یومیه(روزانه) 31
2-9-2- نماز طواف واجب خانه خدا (در مسجد الحرام) 31
2-9-3- نماز میت 31
2-9-4- نماز قضای پدر ومادر 32
2-9-5- نماز های متفاوت در حکم وجوب یا استحباب 32
2-10- نقش امید در زندگی 34
2-11-امیدواری آری، خیال پردازی نه 35
2-12- جایگاه امید و آرزو در آموزه های دینی 37
2-13- اقسام امید و آرزو و اثرات آن در همت و تلاش 38
2-14- آفات امید و آرزو 38
2-14-1- آرزوهای واهی 39
2-14-2- آرزوی تعدیل نشده 39
2-15- آرزوی برتر 41
2-16- راه های امیدواری 42
2-16-1- تفکر مثبت 42
2-16-2- محکم کردن پایه های اعتقادی و اخلاقی 43
2-16-3- توبه 47
2-16-4- اندیشه در خاطرات خوش گذشته 48
2-16-5- اندیشه در آینده ای روشن 49
2-16-6- شناخت صحیح دنیا 50
2-16-7-شناخت بهتر از سختی ها 51
2-16-8- صبر و شکیبایی 52
2-16-9- فعالیت 53
2-17-جمع بندی مطالب امید به زندگی 54
ب) پیشینه پژوهشی 56
2-18- پژوهش های داخلی 56
2-19- پژوهش های خارجی 58
فصل سوم
روش پژوهش 60
3-1- روش پژوهش 61
3-2- جامعه آماري 61
3-3-نمونه و روش نمونه گيري 61
3-4- حجم نمونه: 61
3-5- ويژگي هاي نمونه 61
3-6- شیوه اجرا: 62
3-7-ابزار پژوهش 62
3-7-1- پرسشنامه 33 سوالي امید به زندگی 62
3-7-2- روايي و پایایی پرسشنامه 63
3-8- طرح کلي پژوهش 63
3-9- روش تجزيه و تحليل داده ها 63
3-9-1- روش هاي توصيفي 63
3-9-2- روش هاي استنباطي مربوط به آزمون فرضيه ها 64
فصل چهارم
تجزیه و تحلیل داده ها 65
4-1- مقدمه: 66
4-2- یافته های توصیفی 67
4-3- یافتههای استنباطی 74
فصل پنجم
نتیجه گیری و پیشنهادات 92
5-1- مقدمه 93
5-2- بررسي و مقايسه نتايج پژوهش حاضر با يافته هاي نتايج پژوهش هاي پيشين 93
5-3- نتایج مربوط به فرضیه های پژوهش 93
5-4- تبيين نتايج پژوهش 96
5-6- كاربرد يافته ها 98
5-6-1- كاربرد نظري 98
5-6-2- كاربرد عملي 98
5-7- پيشنهادات پژوهشی 99
5-8- پيشنهادات کاربردی 100
5-9- محدودیت های پژوهش 100
فصل ششم
صفحات تکمیلی 102
فهرست منابع 103
ضمائم 107

فهرست جداول

جدول 4-1- توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب جنسیت 67
جدول 4-2- توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب سن 67
جدول 4-3- توزیع فراوانی پاسخگویان با توجه به وضعیت تاهل 68
جدول 4-4- توزیع فراوانی پاسخگویان با توجه به رشته تحصیلی 68
جدول 4-5- توزیع فراوانی پاسخگویان از لحاظ شغل مادر 68
جدول 4-6- توزیع فراوانی پاسخگویان از لحاظ شغل پدر 69
جدول 4-7- فراواني نمرات امید به زندگی گروه های دوازده گانه 69
جدول 4-8- فراواني نمرات خواندن نماز گروه های دوازده گانه 71
جدول 4-9- شاخص های توصیفی (مرکزی و پراکندگی) نمرات امید به زندگی گروه های دوازده گانه 72
جدول 4-10- شاخص های توصیفی (مرکزی و پراکندگی) نمرات خواندن نماز گروه های دوازده گانه 73
جدول 4-11 : آماره‌هاي آزمون همبستگي خواندن نماز و امید به زندگی 75
جدول 4-12 : آماره‌هاي آزمونt گروه هاي مستقل (دانشجویان پسر و دختر) 77
جدول 4-13 : آماره‌هاي آزمونt گروه هاي مستقل (دانشجویان پسر و دختر) 79
جدول 4-14 : آماره‌هاي آزمونt گروه هاي مستقل (دانشجویان مجرد و متاهل) 81
جدول 4-15 : آماره‌هاي آزمونt گروه هاي مستقل (دانشجویان مجرد و متاهل) 83
جدول 4-16: آماره‌هاي آزمونt گروه هاي مستقل (دانشجویان با مادر خانه دار و مادر شاغل) 85
جدول 4-17 : آماره‌هاي آزمونt گروه هاي مستقل (دانشجویان با مادر خانه دار و مادر شاغل) 87
جدول 4-18 : آماره‌هاي آزمون تحلیل واریانس یک طرفه 89
جدول 4-19 : آماره‌هاي آزمون تحلیل واریانس یک طرفه 90

فهرست منابع

_ قرآن کریم
_ احمدی، امید محمد. (1390). نقش نماز در سلامت روح و روان.قم:انتشارات اسلامی
_ اسفندیاری، محمد.(1375) .بعد اجتماعی اسلام. قم: نشر خرم.
_ اسلامی نسب، ع. 1373. روانشناسی اعتماد به نفس. تهران: مهرداد
_ اضطراب و نماز، اهمیت نماز. سایت آفتاب www.aftab.ir)) تاریخ برداشت 01/05/1391
_ آمدی، عبد الواحد.(1380). غرر الحکم و درر الکلم.شرح و ترجمه سید هاشم رسولی محلاتی. تهران: دفتر نشر فرنگ اسلامی. چاپ چهارم.
_ امین، محسن.(بی تا). اعیان الشیعه. تحقیق حسن امین. بیروت، دار التعارف للمطبوعات.
_ باقیات، عمید. (1390).تاثیر نیایش و نماز بر آرامش و سلامت روان. besoienor.blogfa.com )) تاریخ برداشت 10/10/1391.
_ برزگر، الهام. (1387).بررسی رابطه نماز و تربیت. یزد: پیام نور
_ بیات، محسن. (1389). نماز جمعه چیست؟. namazfriday.mihanblog.com) )تاریخ برداشت 20/10/1390.
_ حر عاملی، شیخ. (1412ق) .وسائل الشیعه، بیروت: مؤسسۀ آل البیت.
_ حرانی، علی بن شعبه. (1404ق). تحف العقول. قم:مؤسسه نشر اسلامی.
_ خلیلی، مصطفی. (1387). روح وحقیقت نماز.( (www.rasekhoon.netتاریخ برداشت 20/10/1390.
_ دشتی، محمد. (1380) .امام علی و اخلاق اسلامی.تهران: سازمان تحقیقات بسیج.
_ رباطی، عباس. (1390). بررسی و مطالعه رابطه بین کاهش گرایش به نماز و سلامت روانی در دانشجویان دانشگاه پیام نور میبد
_ راشدی،لطیف(1386).صحیفه سجادیه. تهران: شرکت چاپ و نشر بین الملل، چاپ چهاردهم.
_ صالحی طلا، افشان.(1386). سجده دل یا فلب نمازگزار.قم:فاطمی.
_ طباطبایی، محمد حسین.(1414ق). المیزان فی تفسیر القرآن. قم: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ چهارم.
_ طبری، ابو جعفر محمد بن جریر طبری. (1406ق). تاریخ الطبری. بیروت: دار الکتب الاسلامیه.
_ طبری، فضل بن حسن .(1406ق).مجمع البیان فی تفسیر القرآن. تحقیق هاشم رسولِ محلاتی، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
_ طوسی، شیخ.(بی تا).استبصار. تهران:دار الکتب الاسلامیه.
_ عابدی نسل، نیما. (1390). نقش امید و امیدواری در زندگی
.( n-abedi.persianblog.ir) برداشت 9/9/1391.
_ عبادی، ندا. سودانی، منصور. فقیهی، علینقی و حسین پور، محمد.(1389). بررسی اثربخشی آموزش مثبت نگری با تاکید بر آیات قرآن بر افزایش امید به زندگی زنان مطلقه شهر اهواز،یافته¬های نو در روانشناسی.
_ علامه مجلسی.(1368). بحارالنوار. انتشارات تهران.
_ دشتی،محمد(1379).نهج البلاغه. قم: نشر الهادی.
_ عوامل و عذاب بی نماز، سایت تبیان(www.tebyan.net .) تاریخ برداشت 1/5/1391
_ فیض کاشانی، محسن.(1402ق).تفسیر الصافی. بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات.
_ فیض کاشانی، محسن.(1421ق) .المحجه البیضاء. قم:موسسه النشر الاسلامی، طبع الخامسه.
_ قرشی، سید علی اکبر. (1376). قاموس قرآن. تهران: دارالکتب الاسلامیه، چاپ دوازدهم.
_کارل، الکسیس.(1358). راه و رسم زندگی و نیایش. ترجمه پرویز دبیری.اصفهان:چاپخانه فردوسی، چاپ چهاردهم.
_ کلینی، محمدبن یعقوب. (1414ق). اصول کافی. بیروت: دارالتعارف للمطبوعات.
_ لنک. هنری .(2002).بازگشت به ایمان. تهران.
_ مجلسی، محمد باقر.(1404ق).بحارالانوار. بیروت: مؤسسه الوفاء.
_ محمدی ری شهری، محمد. (1379) .علم وحکمت در قرآن و حدیث. ترجمه عبدالهادی مسعودی. قم: دارالحدیث.
_ محمدی ری شهری، محمد. (1416ق). میزان الحکمه. قم: دارالحدیث، چاپ دوم.
_ محمدی. عزیزالله.(1377). نماز مراجع خاکیان. انتشارات تهران
_ مختاری، رضا.(1372).سیمای فرزانگان. قم: دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ ششم.
_ مطالب درباره نماز، دانشنامه ویکی پدیا، تاریخ برداشت1/5/1391
_ مطهری، مرتضی. (1374). اسلام و مقتضیات زمان.تهران: انتشارات صدرا، چاپ دهم.
_ مطهری، مرتضی. (1379). آشنایی با قرآن.تهران: صدرا، چاپ یازدهم.
_ معتزلی، ابن ابی الحدید.(1404ق). شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید. قم:کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی(ره).
_ مکارم شیرازی، ناصر. (1373) .تفسیر نمونه.تهران: دار الکتب الاسلامیه، چاپ بیست و ششم.
_ مکارم شیرازی، ناصر. (1377). اخلاق در قرآن. قم:مدرسه امام علی ابن ابیطالب.
_ مکارم شیرازی، ناصر. (1384). رساله توضیح المسائل.انتشارات قم.
_ ملکی تبریزی، حاج میرزا جواد. (1378). اسرارالصلا ة ، ترجمه رضا رجب زاده، کتابخانه ملی ایران، تهران، پیام آزادی.
_ موحد، احمد(1382). بررسی رابطه علی بین نگرش¬های مذهبی، خوشبینی، سلامت روانی و سلامت جسمانی دانشجویان دانشگاه شهید چمران اهواز. پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه شهید چمران اهواز.
_ موسوی لاری، سید مجتبی.(1376). رسالت اخلاق در تکامل انسان. قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ چهارم.
_ نادری، فرح. حسینی، سیده مونس.(1389).رابطه امید به زندگی و سرسختی روانشناختی در دانشجویان دختر و پسردانشگاه آزاد اسلامی واحد گچساران. فصلنامه زن وجامعه سال اول شماره دوم.
_ نراقی، محمد مهدی. (1383ق). جامع السعادات. نجف: مطبعه النجف.
_ نصیری، حبیب الله. جوکار، بهرام(1387). معنی¬داری زندگی، امید، رضایت از زندگی و سلامت روان در زنان. پژوهش زنان، دوره6، شماره2، 157-176.
_ نوری، میرزا حسین. (1408ق). مستدرک الوسائل. بیروت: مؤسسه آل البیتآ

Caputo, JL, Rudolph,D.L.,&Morgan, D.W.1998. influence of positire events on blood pressure in adolescence. Journal of behavioral medicine,21-115-129
Deeg,D,& Van Zonneveld,R.1989. Does happiness lengthen life? In R. Veen haven(ed)., How harmful is happiness?(PP.29-43) Rotterdam. The Netherlands: Rotterdam university press.
Feldman,D.B; Snyderc.R.(2005) Hope and the meaningful life: theoretical and empirical associations between goal-directed thinking and life meaning, journal of social and clinical psychology,24,401-421
Lee, V.,Cohen,S.R.;edgar,L.;Andrea M.L.&Gognan.A.J.(2006). Meaning- making intervention during breast are corectal caser treatment improves self-esteem, optimism, and self-efficacy, social science & medicine Vol.62,Is.12,pages 3133-3145