بررسی میزان هوش اجتماعی در سالمندان

هوش اجتماعی به عنوان يك مفهوم جديد از دهه 1990 وارد ادبيات روان شناختي شده و حاصل در هم تنيدگي دو حس هيجاني و عقلاني و رابطه متقابل عقل و احساس است.

بررسی میزان هوش اجتماعی در سالمندان

مقدمه

هوش اجتماعی به عنوان يك مفهوم جديد از دهه 1990 وارد ادبيات روان شناختي شده و حاصل در هم تنيدگي دو حس هيجاني و عقلاني و رابطه متقابل عقل و احساس است.
هوش اجتماعی مولفه تازه اي است كه خيلي از محققان به كاربرد آن در امور مختلف علاقمندند. نظريه هوش اجتماعی و ديدگاه يوسني درباره پيش بيني عوامل موفقيت در زندگي از جمله پيشرفت تحصيلي و مقابله كارآمد با عوامل فشارزا به عنوان منشأ اختلالهاي رواني فراهم مي آورد، زيرا بسياري از ويژگي هاي شخصيتي همچون همدردي، خودگرايي، خوش بيني، خودانگيختگي، كنترل تكانه ها، خودآگاهي و مديريت هيجان، زمينه ساز موفقيت در عرصه هاي گوناگون زندگي هستند.
به نظر مي رسد هوش اجتماعی از شخصيت و شاخص هاي شناختي (مثل هوشبهر) متمايز است و در پيش بيني پيامدهاي واقعي و اساسي زندگي موثر باشد. به عبارت ديگر «هوش اجتماعی ممكن است بهترين پيش بيني كننده موفقيت شخص در زندگي باشد» (سياروچي و همكاران، 2001).
افرادي كه از هوش اجتماعی پاييني برخوردارند قادر نيستند از سازوكارهاي منسجم و منظم استفاده كنند بنابراين مستعهد ابتلاء به اختلالات اضطرابي مي باشند (سياروچي و همكاران، 2001). در مورد سلامت و بهداشت رواني ديدگاه ها و تعاريف زيادي آورده شده است و عوامل زيادي در داشتن و نداشتن بهداشت و سلامت رواني ذكر شده¬اند : شناخت خود و محيط، داشتن ثبات عاطفي، تسلط بر هيجان ها، پذيرش مسئوليت، توانايي گرفتن تصميمات شخصي، داشتن توانايي رويارويي با مشكلات و استدلال ها (پورافكاري، 1379)، بهداشت رواني را نيز مي‌توان نوعي قابليت ارتباط هماهنگ با ديگران، تغيير و اصلاح محيط فردي و اجتماعي، حل تضادها و تمايلات شخصي به طور مناسب و منطقي داشت (گنجي، 1376).

بیان مسأله

یکی ازمفاهیمی که در دهه های اخیر مورد توجه قرار گرفته، مفهوم هوش اجتماعی است .دلیل این امر توانایی فرضی هوش اجتماعی بالا در حل بهتر مسائل وکاستن از میزان تعارضات بین آنچه انسان احساس می کند و آنچه که فکر می کند ،می باشد. هوش اجتماعی یعنی توانایی اداره مطلوب خلق و خوی و وضع روانی وکنترل تکانش ها ، عاملی که هنگام شکست ناشی از دست نیافتن به هدف ،در شخص ایجاد اندیشه وامید می کند. پیچیدگی¬های عصر حاضر و سرعت تحولات در عرصه¬های مختلف زندگی ،نقش یافته های دقیق و علمی روان¬شناسی را حساس¬تر نموده است.
مطالعات انجام شده نشان دهنده نقش واهمیت هوش اجتماعی در شوون مختلف زندگی افراد اعم از تحصیل، شغل ومحیط اجتماعی وسلامت روانی فرد است (بخشی سورشجانی ،1387). با توجه به نقش واهمیت هوش اجتماعی در زندگی خصوصی و بین فردی ومشکلات موجود در جهان حاضر مطالعات عدیده بیانگر این است که زندگی بشر امروزه با استرس های متعدد وپیچیده ای عجین شده است وتوانایی مقابله با این استرس ها زمینه حفظ وتامین سلامت جسمی ،عاطفی وروانی شخص را تامین می کند.در تعاریف متعددی که از سلامت روانی و ویژگی های افراد سالم شده است ، مشابهت های زیادی بین مفاهیم مرتبط با سلامت روانی و هوش اجتماعی می توان مشاهده نمود (روشن و همکاران ،1385).
هوش اجتماعی به طور فزاينده اي در سلامت رواني افراد تأثير مي‌گذارد. بهداشت رواني دانش و هنري است كه به افراد كمك مي كند تا با ايجاد روشهايي صحيح از لحاظ رواني و عاطفي بتواند با محيط خود سازگاري نموده و راه حل هاي مطلوب تري را براي حل مشكلاتش انتخاي نمايد و اين برگرفته از هوش به نسبت بالاي افراد است (بهرامي، 1381).
اگر چه مطالعات و پژوهش های مختلفی در زمینه سلامت روان سالمندان انجام شده است اما پژوهشی جهت بررسی رابطه هوش اجتماعی و حمایت اجتماعی با سلامت روان درسالمندان در ایران صورت نگرفته است.لذا در این پژوهش می خواهیم رابطه هوش اجتماعی و حمایت اجتماعی را با سلامت روان در سالمندان شهر —— مورد بررسی قرار دهیم

اهمیت و ضرورت پژوهش

پژوهشگران بر اين عقيده اند كه بين هوش اجتماعی و عملكرد موثر در انطباق با حوادث روزمره زندگي پيوند و رابطه وجود دارد. هوش اجتماعی جديدترين تحول در زمينه فهم ارتباط ميان سلامت روان و هيجان است. عليرغم ديدگاههاي اوليه، نگاه واقع بينانه به ماهيت انسان نشان مي دهد كه انسان نه منطق صرف است و نه احساس (هيجان) صرف، بلكه تركيبي از هر دو مي باشد. بنابراين توانايي شخصي براي سازگاري و چالش با زندگي به عملكرد منسجم قابليت هاي هيجاني و منطقي بستگي دارد (سالووي و ماير 2001 ؛ به نقل از بار – ان، 2000).
سال¬هاست روان شناسان درصدد هستند به اين سئوال پاسخ دهند كه چرا برخي از مردم نسبت به بعضي ديگر از سلامت رواني بهتري برخوردارند. يا چرا برخي نسبت به برخي ديگر در زندگي موفق ترند؟ و چه عواملي اين تفاوت ها را رقم مي زند؟ پاسخ به اين سئوالات بر لزوم بررسي عواملي كه تصور مي شود موفقيت افراد تبيين كند، مهارت هاي هيجاني تأكيد دارد به سرعت روشن شد كه كليد تعيين و پيش بيني موفقيت و كام يابي تنها هوش شناختي نيست (بار – ان، 2000).
در مسیر تحولات زندگی اهمیت هوش اجتماعی به عنوان یک عامل برای سازگاری مناسب با تحولات ،بیشتر مشخص شده است. هوش اجتماعی به فرد در جهت شناخت احساسات خود و دیگران ،مهارت کافی در ایجاد روابط سالم با دیگران وحس مسئولیت پذیری در مقابل وظایف کمک می کند (بخشی سورشجانی،1387).
. سالمندان ذخایر تجربی و هر کدام کتابی منحصر به فرد هستند، کتابی به نام یادگار زندگی وبا تعداد صفحات روزهای عمر، و با فصولی به فراوانی حوادث ویژه ای که از سر گذرانده اند، با چشم دیده اند ودر دل ثبت کرده اند. هر سالمند کتابی نا گشوده است و به اندازه خود می تواند مفید باشد (ملک شاهی چگنی، 1377) از آنجا که جمعیت افراد 60 سال و بالاتر پررشدترین گروه جمعیتی جهان را تشکیل می دهند ضرورت تامین سلامت روان این افراد نیز هر روز ابعاد جدید و گسترده تری پیدا می کند. تحقیقات انجام شده مختلف در این زمینه وعدم انجام بررسی در مورد رابطه هوش اجتماعی در سالمندان ، برای برنامه ریزی ها و ارائه راهکارهایی جهت سلامت جسمی ،روانی واجتماعی سالمندان نیاز به این مطالعه احساس می شود. لذا با توجه به اهميت جنبه هاي كاركردي هيجان در انسان مطالعه و بررسي اين سازه¬ها مهم و سودمند است.

فهرست مطالب

فصل اول: موضوع تحقیق 1
1-1مقدمه 2
1-2 بیان مسأله 3
1- 3 اهمیت و ضرورت پژوهش 5
1-4- اهداف پژوهش 6
1-4-1- هدف اصلی 6
1-4-2- هدف‌های فرعی 6
1-5- فرضیه‌های پژوهش 6
1-5-1- فرضیه اصلی 6
1-5-2- فرضیه‌های فرعی 7
1-7 تعاریف متغیرها 7
فصل دوم: پیشینهی تحقیق 9
2-1 پیشینهی نظری 10
2-1-1 هوش اجتماعی 10
2-1-1-1 تعاريف هوش اجتماعی 10
2-1-1-2 كسب هوش اجتماعی 13
2-1-1-3 ويژگيهاي هوش اجتماعی 14
2-1-1-4 طبقه بندي بار – اُن 16
2-1-1-5 طبقه بندي گلمن 16
2-1-1-6 سير مطالعه‌ي هوش اجتماعی 18
2-1-1-7 اندازه گيري هوش اجتماعی 20
2-1-1-8 هوش اجتماعی و بيماريهاي رواني 22
2-1-1-9 ابراز هيجان و پيامدهاي آن در قلمرو سلامت 24
2-1-1-10 يادگيري تنظيم هيجانات براي برخورداري از سلامت بهتر روان و بدن 26
2-1-1-11 افزايش هوش اجتماعی 27
2-1-1-12 مدل هوش اجتماعی ماير و سالووي 32
2-2 پیشینهی پژوهش 36
2-2-1 پیشینهی خارجی 36
2-2-2 پیشینهی داخلی 49
فصل سوم: روش تحقیق 55
55
3-1-مقدمه 56
3-2-روش پژوهش: 56
3-3-جامعه آماری: 56
3-4- نمونه و روش نمونه گیری: 56
3-5- ابزار پژوهش: 56
مقیاس هوش اجتماعی ترومسو 57
روش نمره گذاری و تفسیر 57
روایی و پایایی 57
3-6- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات و روش‌های آماری: 58
3-6-1- روش‌های آماري توصيفي: 58
3-6-2- روش‌های آماري استنباطي: 58
فصل چهارم: تحلیل داده ها 59
آمار توصیفی 60
جدول 4-1- توزیع فراوانی پاسخگویان از لحاظ محل سکونت 60
جدول 4-2- فراواني نمرات هوش اجتماعی برای دو نسل 61
جدول 4-3- شاخص های توصیفی (مرکزی و پراکندگی) نمرات هوش اجتماعی برای دو‌ نسل 61
4-2. آمار استنباطی 62
جدول 4-4- آزمون کولموگروف اسمیرنف جهت بررسی نرمال بودن داده های پژوهش 62
جدول 4-5 : آماره‌هاي آزمون t گروه هاي مستقل (سالمندان شهری و سالمندان روستایی) 63
جدول 4-6 : آماره‌هاي آزمون t گروه هاي مستقل (سالمندان شهری و سالمندان روستایی) 65
جدول 4-7 : آماره‌هاي آزمون t گروه هاي مستقل (سالمندان شهری و سالمندان روستایی) 66
جدول 4-8 : آماره‌هاي آزمون t گروه هاي مستقل (سالمندان شهری و سالمندان روستایی) 68
فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات 69
نتایج فرضیه های تحقیق: 70
پيشنهادهاي پژوهش: 72
محدوديت هاي پژوهش: 72
منابع 73
پیوست 76
پرسشنامه هوش اجتماعی ترومسو 76

منابع

1. احمدی، منوچهر. (1390). بررسی رابطه بین هوش اجتماعی و عملکرد مدیران میان گروه هتلهای هما، پایان نامه کارشناسی ارشد . دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه علامه طباطبایی
2. اسلامی، علی محمد (1391) رابطه شوخ طبعی با سلامت روان در افراد 20 – 60 ، تحقیقات علوم رفتاری، – شماره 6 .
3. ایرجی، علی ( 1389). بررسی رابطه بین هوش اجتماعی و فراموشی سازمانی هدفمند با کیفیت زندگی کاری معلمان، فصلنامه رهبری و مدیریت آموزشی ، شماره 30
4. براون، جین.( 2004) . هوش اجتماعی. ترجمه: کرامتی، تهران ،انتشارات ساوالان . (انتشار به زبان اصلی ، ۲۰۰۵ ) .
5. پاشا خوارزمی، رقیه . (۱۳۸۰) . بررسی مبانی سبکهای رهبری مدیریتی و میزان اثربخشی آنان درمدیریت آموزشی، پایان نامه کارشناسی ارشد . مرکز آموزش مدیریت دولتی.
6. پور ملک، حسین (1390) شناخت شوخ طبعی در نوجوانان، انتشارات دانش برتر، شماره اول
7. پوردهقان، محمد(1389)، بررسی رابطه شوخ طبعیو سلامت روان در دانشجویان، روانشناسی تحولی شماره 22 .
8. حسینی، زهرا (1389) بررسی رابطه هوش اجتماعی و شوخ طبعی دانشجویان پیام نور میبد ، پایان نامه کارشناسی پیام نور میبد
9. خسروی ودیگران (1388) شوخ طبعی و مزاح در سیره و سخن پیشوایان (ع)، مجله: مبلغان ، شماره 77
10. خلیلی، محمد حسین (1387) نظریه های شوخ طبعی ، نشر شهد دانش، چاپ اول
11. دهقانی، محمد (1389). رابطه ی تاب آوری در برابر استرس با شوخ طبعی و امید به آینده در دانشجویان دختر، زن و مطالعات خانواده – شماره 22
12. زارع، حمید (1389) . بررسی رابطه هوش های هیجانی و اجتماعی با شادکامی دانشجویان، پایان نامه کارشناسی پیام نور میبد.
13. ساداتی، حسین (1389). بررسی وضعیت هوش اجتماعی و رابطه آن با رفتار شهروندی. مجله: رفتار شهروندی ،سال هفتم
14. شاه جعفري، سيد ابراهيم(1384) شناسايي عوامل موثر بر تقويت شوخ طبعی دانش آموزان دختر متوسطه شهرستان نجف آباد از ديدگاه دبيران ديني و مشاوران، پایان نامه كارشناسي ارشد
15. صادقی، علی (1390) رابطه بین هوش هیجانی و شوخ طبعی دانشجویان، مجله تازه های علوم شناختی، شماره 46
16. محسنی، فاطمه (1391). بررسی ارتباط نیازهای اساسی روانشناختی با هوش اجتماعی دختران و پسران دانشجو. مجله آموزش و ارزشیابی . شماره 17
17. معیری، نسرین . (1383) . بررسی رابطه هوش اجتماعی والدین با سازگاری اجتماعی فرزندان، پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران.
18. میرفلاح، نسرین.(1390) . هوش اجتماعی، دیدگاه سالووی و دیگران،انتشارات فارابی.

19. Sauce. D., Christine, A. & Sonia, S. (2003). Sense of humor as a moderator of the relation between events and psychological distress: A perspective analysis. Journal of Personality and Social Psychology, 56(3), 320-325.
20.
21. Murphy, N.F. (2002). Humer: A cognitive alternatitive to stress? In I.G.Sarason and C.D. Spielberger (eds), Stress and Anxiety (Vol.7). Hemisphe: Washington, D.C.
22. Paul Henry. (1984). Psychological factors, immunological mediation and human susceptibility to infectious disese: How much do we know? Psychological Bulletin, Vol. 95, 75-108.
23. Lazarus, R.S. & Folkman, S. (1984). Stress appraisal, and coping. New York: Springer.
24. Martin, R.A. & lefcourt, H.M. (1983). Sense of humor as a moderator of the relation between stressors and moods. Journal of Personality and Social Psychology, 45(6). 1313-1324.
25. Martin, R.A. & Dobbin, J.P. (1988). Sense of humor, hassels, and immunolobin An evidence for astress-moderation effect of humor. International Journal of Psychiatry in Medicine. Vol. 18, 93-105.
26. Nezu, A.M, Nezu, C.M. & Blissett, S.E. (1988). Sense of humor as a moderator of the relation between stressful events and psycholgical distress: A persepective analysis. Journal of Personality and Social Psycholgy, Vol. 54, 520-525.